Küre terazinin bir koluna asılı olarak, içi sıvı ile dolu silindirik bir kabın içine tamamen daldırılır. Kürenin havadaki ağırlığı W, 0 sıcaklığındaki damıtık su içindeki ağırlığı Wd, yine 0 sıcaklığındaki sıvının içinde iken ölçülen ağırlığı W8 ise, deney sıvısının aynı sıcaklıktaki damıtık suya göre bağıl yoğunluğu: ô = Pe olur. Damıtık suyun hemen her sıcaklıktaki yoğunluğu tablolar halinde verilmiş olduğundan, pompanın basacağı sıvının yoğunluğu: olarak elde edilmiş olur. Deney sırasında az da olsa sıcaklığın değişmesi ve okuma hataları dolayısıyla, ekstrem hallerde, bu metotla yoğunluğun 25 x 10·6 bağıl hata ile bulunabileceği literatürde ifade edilmektedir. 2.2. DEBİNİN ÖLÇÜLMESİ Pompanın bastığı sıvının Q hacimsel debisini ölçmek için pek çok debi ölçme metodu arasından, standartlar (bu arada TS 268) şu metotları tavsiye etmektedirler: a) Etalone (kalibre) edilmiş hazne metodu ( ayarlı depo) veya tartı metodu; b) Savak metodu; c) Diyafram (orifıs), lüle, venturimetre gibi, basma borusunun uygun yerinde kesit daraltılarak basınç farkı yaratmak yoluyla debiyi ölçme metodu; d) Çok büyük debiler için standart türbin metodu; e) Elektromanyetik debimetre metodu. Dikkat edilirse, bütün bu metotların belli bir zaman aralığı içinde ortalama debiyi ölçmeye yönelik olduğu görülür. Esasen uygulama alanında gerekli olan debi değeri de ortalama debidir. Ayarlı hazne metodu kullanılacaksa, bu haznenin çok düzgün biçimde özenle inşa edilmesi ve uzun süre pek çok tekrarlarla dikkatli şekilde kalibre edilmesi şarttır. Deney yapılırken t saniyede haznede bir sıvının hacmi H ise, bu süre içinde pompanın ortalama debisi: ve bağıl hata da: AQ Q H Q=-- t = AH --- + H At t olacağı için, istenilen bir hata sınırını aşmamak üzere t zamanı ( dolayısıyla H hacmi) yeterince büyük olmalıdır. Dikdörtgen (yanal daralmalı veya daralmasız) veya üçgen savakla ortalama debiyi ölçebilmek için pompanın basma borusu sıvıyı, standarda uygun şekilde yapılmış, yüzeysel dalgaları söndüren tertibatı olan bir açık kanala boşaltır. Kullanılacak savağın debi katsayısını veren ampitj_k bağıntının geçerli olduğu şartlara uymak zorunludur. Savaktan önce akışın üniform olması ve savak kesitinin hassasiyetle işlenmiş ve boyutlarının titizlikle ölçülmüş olması şarttır. Diyafram (orifis) ve lüleler basma borusu üzerine yerleştirildiklerinde daralmış kesitlerinde meydana gelen huzmenin dış yüzeyleri, kararsızlık nedeniyle, tesisatta elastik türden düşük frekanslı basınç titreşimlerinin oluşmasına sebep olurlar. Bu titreşimler tesisatın geometrisine bağlı olarak az çok amplifiye olurlar ve bu yüzden basınçların ortalama değerlerinin yanlış okunması sonucunu doğururlar. Esasen bunların debi katsayılarını tesbit için yapılmış olan deneylerde de benzer titreşimler yüzünden, az çok farklı debi katsayısı değerlerinin bulunmuş olduğu literatürde gözlenmektedir. Onun için, ya bu tür debi ölçerler kullanılmamalı veya kullanılmalarında zorunluluk varsa, o takdirde, sözkonusu titreşimleri söndürmek için uygun hacimde titreşim söndürücüler (hava kazanları gibi) tesisata eklenmelidir. Kararsız hız süreksizlik yüzeyi yaratmayan venturimetre ile debi ölçülecekse, o vakit bunun giriş kesitinde hız dağılımının üniform olmasını sağlamak gerekir. Ayrıca, dar kesitin alanı hassas bir şekilde ölçülmüş olmalıdır. % 60 oranında daraltılmış kesiti olan ve kalibre edilmiş bir venturimetre ile debiyi ± % 1 hata ile ölçmek kabildir. Kalibrasyon yapılmamışsa hata± %2 mertebesine çıkabilir. Tartı metodu en hassas olanıdır. Darası alınmış bir haznenin sıvı ile dolma süresi ölçülür ve sonra hazne tartılırsa, bu süre içinde haznede birikmiş sıvının kütlesi belirlenmiş olur. Sıvının yoğunluğu bilindiğine göre buradan ortalama hacimsel debi derhal bulunur: pH pQ=-- t t zamanı elektronik olarak ölçülürse ve sıvının hazneye verilişini ve kesilişini kontrol eden vanaya da elektronik olarak kumanda edilirse, bu tartı metodunda sistematik hatayı (1/ 3000) metrebesine düşürmek mümkün olabilmektedir. Loadcell' !er kullanılarak 30 tonluk ve hatta daha büyük hazneler yapılabilir. Hassas bir kalibrasyonla tartı metodu, ortalama debiyi± % 0.2 hata ile verebilir. Pompanın Q debisini ölçmede elektromanyetik debiler de kullanılabilir. Bunların başlıca avantajı, kısa sürede ölçme yapmaya imkan vermeleridir. Bununla beraber, bu debiölçerler, daha çok süspansiyon halinde katı parçacıklar taşıyan s1V1lann debilerini ölçmede tercih edilirler. 2.3.MOMENT VEDEVİRSAYISININ (MİL GÜCÜNÜN) öu;üLMFsi Pompanın miline uygulanan C momenti ( dolayısıyla N. mil gücü), - Standardına uygun olarak verim eğrisi çıkarılmış elektrik _______________ ____ TESİSAT DERGİSİ SAYI 28 __________________ --~ TEMMUZ-AĞUST0S'97 1971. --~-. d
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=