104 l uf y g u I a m a 1 ÖZEL KULLANIMLI BİNALARDA HVAC TASARIMI Sistine Kilisesi Çeviren : Sema ÜLKERSOY GÜLGEÇ/ Mak. Yük. Müh.-TMD Müzeler, sanat galerileri ve diğer özel binaların çevre kontrol sistemleri; sadece hava sıcaklığı ve nem açısından kontrol edilmemeli, geleneksel iklimlendirme sistemlerinden beklenilen kontrolden daha hassas yapılmalıdır. Paha biçilmez sanat eserlerinin ve hazinelerin bulunduğu binalar sürekli kontrol edilmezlerse zarar görürler. Ayrıca bu binalarda çalışan kişilerinde konfor şartları sağlanmalıdır. Özel binaların tasarımında genel olarak 6 temel faktör göz önüne alınmalıdır. Bu faktörler; hava sıcaklığı, nem,ışık, hava dolaşımı, havada bulunan kirletici maddeler ve sestir. Bu makalede; temel faktörlerin genel kullanımı ve bunların Sisti ne Kilisesi iklimlendirme sistemi tasarımında nasıl kullanıldığı tartışılmaktadır. Genel Düşünceler Havanın sıcaklığı ve nemi, organik (kağıt, tahta veya kumaş) veya inorganik (plastik, beton, seramik veya cam) tüm sanat eserlerini etkileyen iki önemli parametredir. Bu parametrelerin sık sık değişimi, maddelerin aşınmasına ve gerilmelere ve yaşlanmasına neden ol maktadır.Bağıl nemin çok yüksek olması, (% 70' in üzerinde) organik maddelerin; küflenmesine, mantar oluşumuna ve erimelerine yol açmakta, inorganik maddelerin; ufalanarak pa rçalanmas ına neden olmaktadır. Bağıl nemin çok düşük olması durumunda ise(% 30' un altında) kırılmalar, büzülmeler ve çatlamalar görülmektedir. ASHRAE tarafından önerilen kontrol değerleri; sıcaklık için 20-22 QC ve nem için % 40-55 dir. Bu değerler, referanslarda verilen 2,3,4 no'lu çalışmalarla da uyumludur. Sabit şartların sürekli kontrolü (Örneğin günde 24 saat) çok önemlidir. Enerji tasarrufu nedeniyle termostatla oynanmamalıdır. Doğal veya yapay tüm ışıklar zararlı olup, kontrol edilmelidir. Işık; havadaki oksijen, nem ve kirlilikle reaksiyona girerek organik maddelerin moleküler yapısının bozulmasına neden olmaktadır. Ayrıca ultraviyole ışınları da reklerin solmas ına neden olmaktad ı r. Perde, pancur ve kepenklerle gün ışığı engellenmeli, ışı klandırmalar içinde özel filtreler kullanılmal ıdır. Hava dolaşımı, üniform şartların sağlanması açısından çok önemli bir parametredir. Lokal şartların kontrolünü engelled iği ve küflenme, mantar ve erimelere neden olduğu için, durgun bölgelerden kaçınılmalıdır. Hava hızının çok yüksek olması ise, yüzey aşın malarına ve maddeler üzerindeki tozların uçuşması na yol açmaktad ı r. Tozların yüzeyler üzerinde toplanması için thermophoresis ve statik elektriklenme metodlarını içeren mekanizmalar vardır. thermophoresis; yüzey ve hava sıcaklığı arasındaki farktan ötürü tozların yüzey üzerinde birikSistine Kilisesi tavanındaki Michaelangelo tarafından yapılmış resim dünyanın en unlü sanat eserleri arasındadır. mesidir. Sıcaklık farkının büyük olması toplanma oranını arttırmaktad ır. Statik elektriklenme ise nemli ve nemsiz havanı n yüzeyler üzerinden geçirilmesi ile sağlanmaktadır. Her iki durumda da hava hızı çok düşük olma l ıdır. Fiziksel olarak sıfır hızla bu işlemi gerçekleşti rmek mümkün olmamaktadır. ASHRAE tarafından, yüzey hızı 0.13 m/s ve toplam hava dolaşım oranı saatte 8-12 hava değişimi/saat olarak önerilmektedir. Havada bulunan kirletici maddelerden SO 2 , su ile reaksiyona girdiği zaman H2SO4 oluşturduğundan organik ve inorganik maddeler için çok zarardır. SO2 hava y ıkayıcılar ve kimyasal hava filtreleri temizlenebilir. Ayrıca nitrojen oksitleri de en az ozon gazı kadar zararlı olup, aynı metodla temizlenebilirler. Elektrostatik tipindeki hava temizleyiciler ozon ürettikleri için önerilmemektedirler. Ses seviyesi de ofis veya konutlardaki ses seviyesinden düşük olmalı, ziyaretçilerin ve çalışan ların konforu sağlanmal ıdır. Pek çok sergileme alanında düşük ses yutucu duvarlar ve yankılanma nedeniye zorluklarla karşılaşılmaktad ı r. Ne yazık ki çok çeşitli ses yutucu malzeme ve alet olmasına rağmen, kabul edilebilir ses seviyesi ancak sistem tasa rı mcıcısının deneyimine bağlı olarak ayarlanmaktad ır. Hava veya yapıdan kaynaklanan titreşimlerden de sakınılmalı özellikle sergilenen eşyalar rezonanslı titreşimlerden korunmalıdır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=