Araştırma sonucu yayınlanmış olmakla birlikte, genel kanı, hastalık yapıcı ortamın etkisinde kalma miktarı ile riskin arttığı yönündedir. Bir başka deyişle, çok yoğun bakteri içeren ortamlar kişiler tarafından solunmadığı sürece risk yaratmazlar, ancak daha düşük konsantrasyonlar, birçok kişinin maruz kalması veya belirli kişilerin ardı ardına maruz kalması durumunda daha büyük risk yaratırlar. Lejyoner hastalığının sadece çevresel yollardan bulaşıyor olması, bu hastalığı işyerleri veya evlerde önleme yöntemlerini araştıran mühendisler için aslında iyi bir haberdir. Çünkü bu, Lejyoner hastalığının kimyasal buharlar ve is, toz gibi yollarla geçen hastalıklarla aynı kategoride ele alınabileceğini gösterir. Lejyonella bakterisi, şüphesiz, yaşayan, büyüyen ve çoğalan bir organ izmadır. Bu nedenle de solunan kimyasallardan ayrıcalık gösterir. Ancak, korunma yollar ı nı kapsayan mühendislik yöntemleri ve endüstriyel hijyen açısından diğer çevresel kökenli hastalıklarla lejyonella arasında önemli benzerlikler vard ı r. Mühendislik ve işletme kontrolu, personel korunma donatımı, zararlının tanınması ve maruz kalınma süresinin kontrolu gibi faktörler bu benzerliklere tipik örneklerdir. Lejyoner hastalığı önlenebilir Legionella üzerine 1983'de yapılan 2. Uluslararası Sempozyumda, hastalığın taşınma nedenleri altı halkalı bir zincire benzetilerek açıklanm ıştır. Bu modele göre altı halka, 1) Legionella için bir çevresel su kaynağı, 2) Bakterinin çoğalmasına neden olan faktörler, 3) Organizmanı n kaynaktan yatkın kişilere yayılma araçları, 4) Kişilere bulaşabilmek için yeterli derecede dayanıkl ı bir bakteri grubunun olması, 5) Bu organ izmaların enfeksiyon meydana getirebilmek üzere kişilere nüfuz etmesi ve 6) Mikrop kapmaya yatkın ve enfeksiyona karşı mücadele gücü zayıf bir kişinin olması şeklinde sıralanabilir. Bu model, Lejyoner hastal ı ğını önleme yolları üzerine düşünme açısından önemlidir. Çünkü, zincirin herhangi bir halkasına yapılan müdahale hastalığın oluşumunu azaltabilir. Ancak, bu halkalardan sadece bi rkaçına müdahalede bulunulabilir. Örneğin son halkaya ulaşıldıysa yapılabilecek pek birşey yoktur, çünkü aşı gibi herhangi bir korunma yöntemi henüz bulunmam ıştır. Benzer şekilde, dördüncü ve beşinci halkalara müdahale etme şansı da çok fazla yoktur. Zincirin üçüncü halkasını oluşturan yayılma araçlarına ise müdahale etmek nisbeten mümkündür. Bir hava dağıtım sistemi Legionella için çekici olmaktan çı karılabilir: Aerosol üretimi minimize edilebilir. Kaynak ile iklimlendirilen ortam arasında ısıtma-soğutma veya biyolojik-kimyasal müdahale ile bakterilerin canl ı kalmamaları sağlanabilir. Ancak; yapı su sistemleri bir çok şebeke, bağlantı ve çı kış içeren karmaşık bir yapıda olduğundan ve amaç dışı ısıtma veya kimyasal kullan ı mı ile zarar görmeleri mümkün olduğundan bu tür müdahaleler pek pratik gözükmemektedir. Bu nedenle de zincirin sadece ilk iki halkası , yani bakterinin çoğalmasına neden olan faktörler ve bulundukları kaynak, hastalığın nedenler zincirinin müdahale edilebilir halkalar ı olarak gözükmektedir. Bu müdahaleler çeşitli arıtma ve temizleme yöntemlerinin uygulanması ile gerçekleştirilebilir. Legionella'nın bir su kaynağı nda olup olma d ığın ı veya hangi seviyede olduğunu bilmek, çoğalmayı etkileyen faktörlerin durumunu saptamayı da kolaylaştırır. Bunu yapmak için; su sıcaklığı, pH değeri, su içindeki organik besin miktarı, suyun durgunluğu vb. parametreler, mümkünse ölçülerek, saptanmalıd ır. Alternatif bir yöntem olarak; hastalığın ortaya çıkması beklenir ve hasta karantinaya alınır. Hastadan alınan örnekler ile kaynaklardan elde edilen suyun tahlili sonucu, hastal ığa neden olan su kaynağının tesbiti yapılabil i r. Lejyoner hasta l ığın ın kuluçka devresine (yaklaşık bir hafta) araştırmalar için gerekli süre eklendiğinde, kaynağa ulaşmak genellikle gerçek bulaşma süresinden birkaç hafta sonrasını bulur. En stabil su kaynaklarının bile belirli bir dinamiği olduğundan, değişebilecek koşullardan dolayı olaya neden olan kaynağın saptanması bazen bir kumara dönüşebil i r. Bununla birlikte bu yöntem, Lejyoner hastalığını kontrol için sağlık uzmanlarınca kabul gören bir yaklaşı md ı r. Tedbir olarak su kaynakları ve sistemlerinin düzenli bakımı, temizliği, uygun pH ve sıcaklık değerlerinin sağl anması ve biyolojik oluşumların seviyelerinin kontrolu yapılmalıdır. Yirmi yıldır hastalıkla ilgili birçok bilgi toplanmış olmakla birlikte, ne yazık ki koruyucu tedbirler kısmen başarılı olmaktadır. Hastalığın önlenebilir olduğunu bilmek, şu aşamada tamamen önlemeye yetmemektedir. Lejyoner hastal ığı, her yıl onbinlerce kişiyi etkilemeye ve binlerce kişinin ölümüne neden olmaya devam edeceğe benzemektedir. Yapıl mas ı gereken, hastalığın ortaya çıkmasını takiben kaynağın tesbitine yönelik şimdiki stratejiden vazgeçerek, yeni yöntemler gel iştirmek gibi gözükmektedir. ASHRAE JOURNAL Ocak 1997 sayısından kısaltılarak çevi rilmişti r. Makalenin Orjinali: Legionnaires' Disease: Seeking Effective Prevention. Donald Millar, Ceorge K. Morris, Brian C. Shelton 103
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=