Tesisat Dergisi 277. Sayı (Ocak 2019)

Tesisat / Ocak 2019 69 tesisat.com.tr elde edilen toplam hacim, üreticinin jeneratör kapasitesine bölünerek hangarda kullanılması gereken jeneratör sayısı bulunur. Seçilmiş olan jeneratör debi değeri ile belirlenmiş olan toplam jeneratör sayısı çarpılarak yüksek genleşmeli sistem su ihtiyacı belirlenir. Köpüğün üretilebilmesi amacıyla, yüksek genleşmeli köpük su kaynağının 12 dakika boyunca su sağlayabiliyor olması gerekmektedir. 7. MİNİMUM SU İHTİYACININ BELİRLENMESİ Her üç seçenek için de gerekli su debisi aynı anda çalış- ması beklenen sayıda sistem için yeterli miktarda olmalıdır. Köpüklü baskın sistemde yeterli debi, yangının başlaya- bileceği herhangi bir noktadan yatayda her yöne 30 metre mesafe içindeki draft alanında kalan sistemlerin tamamının çalışacağı kabulü ile belirlenmelidir. Köpüklü baskın sprinkler sistemi su ihtiyacı her bir zon için gerekli köpüklü su debisinin, aynı anda çalışması bekle- nen zon sayısı ile çarpımına eşit olacaktır. Minumum su ihtiyacı, köpüklü baskın sprinkler sistemi su ihtiyacına, yangın dolabı, monitor ve hidrant için gerekli su ihtiyacı eklenerek belirlenmelidir. 8. YANGIN POMPA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ Yangın pompa kapasitesi sistemler için belirlenmiş olan minimum su ihtiyacı kadardır. Hangarlarda gerekli olan debi çok yüksektir. Bu nedenle çok sayıda yangın pompasının paralel olarak çalıştırılması sözkonusudur. NFPA409’a göre bu pompalardan en büyük olanın servis dışı olması ihtima- line göre yedek pompa kullanılmalıdır. Kapasitelerin büyük olması nedeniyle, alt yapı maliyetleri değerlendirilmeli ve dizel pompa kullanımı gözönüne alınmalıdır. Yangın pompa basıncı sistem ihtiyacına göre yapılacak olan hidrolik hesaplar neticesinde belirlenmelidir. Hidrolik hesaplar NFPA 13’te tariflenen “Demand Method” talebe göre hesap yöntemine göre yapılır ve elde edilen sonucun %10 emniyetli olarak pompa basıncı belirlenir. Hidrolik hesaplarda oluşabilecek farklılıklar nedeniyle pompa debisinin en az %15 emniyetli alınması tavsiye edilmektedir. 9. KÖPÜK MİKTARININ BELİRLENMESİ Köpük miktarı, köpük kullanan sistemlerin kullandığı köpük miktarının toplamı kadardır. Köpük miktarı süre ile sistem debisinin köpük oranıyla çarpımı neticesinde hesaplanır. NFPA409’a göre hangar, köpüklü baskın sprinkler sistemi 10 dakika süre ile köpüklü su sağlanması gerekmektedir. Düşük genleşmeli köpük su sisteminin çalışma süresi 10 dakika’dır. Yüksek genleşmeli sis- temlerde çalışma süresi 12 dakika olmalıdır. Hortum sistemleri için ise sure 20 dakikadır. Monitor için belirlenmiş net bir süre bulunmamasına ragmen yangın söndürme performansının 60sn içinde gerçekleşmesi beklenir. Düşük genleşmeli sis- temlerde genellikle, köpük oranı %3 olup, AFFF tip köpük tercih edilmektedir.Yüksek genleşmeli sistemler ise genleşme oranı yüksek %1-%3 arası değişen köpük ihtiva eden özel tip köpükler kullanılmaktadır. Ancak köpük seçiminde çev- reye etkiler ve depolama koşulları dikkate alınması gerekir. Köpük miktarını belirlemek için gerekli sistem debileri hidrolik hesapla belirlenir. Hidrolik hesaplar NFPA 13’te tariflenen “Supply Method” kaynağa göre hesap yöntemine göre yapılır. Bahsi geçen her bir sistem için ayrı bir tank sistemi tasar- lanabileceği gibi, ortak sistemede bağlantı yapılabilir. Köpü- ğün diyaframlı tank içinde depolanması halinde, elde edilen köpük miktarına uygun tank seçilmelidir. Köpük ihtiyacını karşılamak için köpük tankı yerine köpük pompalı sistemler de kullanılabilir. NFPA 409’a göre tank kullanılması halinde, yedekleme yapılması zorunluluğu bulunmaktadır. Yedekli tank sistemi Şekil 2’de şematik olarak gösterilmiştir. Yedek köpük besle- mesi, asıl besleme ile eşit miktarda olmalı ve sisteme direkt bağlanmalıdır. Yedek besleme sadece manuel vana ile dev- reye sokulacak şekilde düzenlenmelidir. Diyaframlı köpük tankları, geniş bir debi aralığında oto- matik olarak oranlama imkanı sağlar ve basınç değişimlerine karşı değişiklik göstermez. Çalışma prensibi basit ve bakım ihtiyacı azdır. Su gücüyle çalışır ve ilave enerji gerektirmez. Köpük pompalı sistemler ise diyaframlı tanka göre uzak mesafelerdeki oranlayıcılara köpük aktarımı sağladığı gibi köpük depose sayesinde de sistem devrede iken köpük ilavesine imkan verir. Ancak bu sistemlerin ilave enerji ihti- yacı, ilave bakım maliyeti ve birlikte kullanılan oranlayıcı maliyetinin yüksektir. Şekil 2. Yedekli Köpük Tankı Prensip Şeması Hidrolik konsantrasyon vanası Köpük su karışımı Oranlayıcı Su beslemesi Bladder tank su girişi Kelebek vana Deluge vana Rezerve tank Ana tank Köpük konsantresi