Bu kuyuda 20 I/s debi için dinamik seviye ne olacaktır? 15 I/s için düşüm 30-15 = 15 m'dir. Maksimum düşüm akifer kalınlığına eşit olduğundan 15 m. Düşüm maksimum. Düşümün % 50'si olur. Buna karşılık gelen debi Şekil 3'te % 75 olarak okunur.201/s debi, maksimum debinin 20/15*75= % 100 olur.% 100 debiye karşılık gelen düşüm ise 30 m olduğundan dinamik seviyemiz 30 + 15 = 45 m. olacaktır. Burada pompaj ekonomisi bakımından önemli bir noktaya debi ve özgül verimin düşüm ile değişimine temas etmek istiyorum. Bir kuyu için ekonomik pompaj üst sınırı Şekil 3'teki debi ve özgül verim çarpımlarının maksimumudur. Bu maksimum değer her kuyu için düşümün % 67'sinde olmaktadır. Bu düşüme karşılık gelen debi ise% 90'dır. Bu sebepten kuyuların maksimum debisine% 90'dan daha fazla yaklaşmak pompaj ekonomisi bakımından sakıncalıdır. Şekil 3'te görüldüğü gibi% 67 düşümle % 90 debi elde ediyoruz; ilave olarak % 1Odebi arttırımı için düşümü % 32 arttırmak gerekmektedir. Bu sebeple bu kuyudan ekonomik olarak elde edilecek maksimum debi % 90*20 = 18 I/s olmalı, düşüm de 30*0.67 = 20.1 m, Basma yüksekliği de 20.1 + 15 =35.1 m olmalıdır. Şekil 3'ten yararlanabilmek için akifer kalınlığının bilinmesi gerekmektedir. Bunun hesabı için ise kademeli pompaj deneyi yapıldıktan sonra oldukça detaylı işlemlerle bir çözüme ulaşılmaktadır. Detaylı hidrojeolojik hesaplar yapmak biz pompacıların görevi dışındadır. Fakat, kuyu hakkında kabul edilebilir hassasiyetle bilgi sahibi olunması TEORİ pompa seçimi için gereklidir. Bu maksatla yukarıda bahsettiğimiz temel bilgilere dayanarak geliştirdiğimiz bir hesap yöntemini açıklamak istiyorum. Pompanın doğru seçilebilmesi için, sondajcılardan dinamik seviye ölçümü yaparlarken tek bir dinamik seviye yerine en azından maksimum debiye yakın bir dinamik seviye ve bu debinin yarısı kadar bir debide bir dinamik seviye daha ölçmelerini sağlayarak verdiğimiz kuyunun eşdeğer akifer kalınlığı ile düşüme bağlı olarak dinamik seviyelerini bulabiliriz. Bu yöntemi kullanarak meydana getirdiğimiz bir bilgisayar programı ile elde ettiğimiz sonuçları İzmir'de DSİ bölge müdürlüğünde kademeli pompaj deneyleri yapılmış 1Okuyunun verileri ile karşılaştırdık. Hepsinde de kabul edilebilir sonuçlar verdiğini gördük. Programı uygulayacaklar uygulama sonuçları hakkında bilgi iletirlerse memnun olacağım. Debi-düşüm eğrisi ikinci dereceden bir eğridir (Castany sh. 292) ve her kuyu için geçerlidir. Bu eğrinin başlangıç noktası (0,0) olup, (100,100) noktası eğrinin tepe noktasıdır. Çünkü bu nokta maksimum debinin .elde edildiği yani akiferin son noktasıdır. Akiferin daha altına inilince debi daha fazla arttırılamayacagından o noktadaki teğet yatay olacaktır. Bir noktası ve tepe noktası bilinen bu parabolün denklemi: O = -0.01 d2 + 2 d olarak bulunur. Burada d yüzde olarak düşümü, O ise yüzde olarak debiyi göstermektedir. Özgül verim-düşüm eğrisinin denklemi ise ÖV= -0.5 d + 100 olur. 9 Burada ÖV yüzde olarak özgül verimi, d ise yüzde olarak düşümü göstermektedir. Eğer bir kuyunun statik seviyesi ve iki ayrı dinamik seviyedeki debileri bilinirse, kuyunun eşdeğer akifer kalınlığı ve herhangi bir debi için dinamik seviye veya herhangi bir seviye için debisi hesaplanabilir. Şöyle ki: Kuyumuzun statik seviyesi H 1. s' dinamik seviyesi Hd,, 2. dinamik seviyesi Hd2 olsun. Bu seviyelerdeki debiler ise q, ve q2 olsun. Bir başka deyişle d, =Hd, - Hsve d2 = Hd2 - Hs bu düşümlerindeki debiler q 1 ve q2 olsun. Birinci düşüm, akifer kalınlığının yüzde a'sı buna karşılık gelen debi de maksimum debinin yüzde b'si olsun. Bu durumda ikinci düşüm akifer kalınlığının yüzde a d/ d,'i olur. Buna karşı lık gelen ikinci debi de maksimum debinin yüzde b q/ q, 'i olur. Bu değerleri debi-düşüm denkleminde yerine koyup a'yı buradan çözersek: ~-~ . - d a = 200-,-, akiferkalınlıgıdam = 100 * ....Lofıır. c?.--'j-> n Bundan sonra değişik debilere karşılık gelen düşümler veya değişik düşümlere karşılık gelen debiler Şekil 3'teki diyagram yardımıyla hesaplanır. Şekil 4'te aynı örnek için bir tablo işlem programı ile hesaplanmış bir bilgisayar ç ıktısı görülmektedir. Burada statik seviye, dinamik seviyeler ile bunlara ait debilerden başka tesisin günlük su ihtiyacı ile enerji bedeli de tabloya dahil edil miştir. Burada her satırda kuyudan günde 325 ton su çekmek için
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=