Tesisat Dergisi 238. Sayı (Ekim 2015)

98 Tesisat Dergisi Say× 238 - Ekim 2015 MAKALE Yani NPSH mevcut • NPSH gerekli olmal×d×r. Bu kritik deùeri ele al×rken kavitasyon baülang×ç deùeri NPSH i , ayn× debi için basma yüksekliùinde %3 düüümü veren geliümiü kavitasyon NPSH 3% veya NPSH 5% tercih edilebilmektedir. Pompalarda kavitasyona etki eden pek çok unsur vard×r. Bunlardan baz×lar×; • Çark emme aùz× ve göbek çap× • Kanat giriü aç×lar× • Kanat say×s×. Kanat say×s× azald×kça giriü alan× artacaù×ndan ak×ü blokaj× azalacakt×r. Bununla beraber kanat say×s× az olan çark- lar genellikle uzun olduùundan, kavitasyon kanat boùaz kesitine kadar penetre etmez. • Kanatlar aras× boùaz kesiti • Kanat hücum kenar× profili • Kanat hücum kenar×n×n meridyenel kesitteki yerleüimi • Kanat hücum kenar× ve boùaz kesidi aras×ndaki kanat geometrisi • Ön yanak ve arka yanaktaki eùrilikler • Kanat ve yanaklar×n birleüimindeki radyuslerin üekli • Kanat yüzey pürüzlülüùü (ilk kabarc×k oluüumunda etkisi gözlenir). • Dengeleme deliklerinde ve çevresel boü- luklarda meydana gelen kaçak ak×ülar× • Çark çap×n×n tornalanmas× Bununla beraber çarka gelmeden emme hücresinde meydana gelen ak×ü×n da kavitasyona etkisi vard×r. Giriüteki hidrolik kay×plar, vorteks oluüumlar× ve türbülans yoùunluùu kavitasyonu etkileyen önemli parametrelerdir. 3. Pompalarda Kavitasyonun Öngörülmesi Pompalarda kavitasyonun öngörülmesi son y×llarda tamamen say×sal çözümler üzerine yoùunlaüm×ü durumdad×r. Buna raùmen endüstriyel olarak kullan×m alan× bulan benzeüim kanunlar×n× özetlemekte fayda vard×r. Pompalarda benzeüim kurallar× kulla- n×larak sabit Thoma say×s× için farkl× dönme say×lar×nda NPSH tahmini yap×labilmektedir [1,3] . Kavitasyon baülang×c× ve NPSH 3 için; kullan×larak yap×labilmektedir. Bu öngörme yönteminde hal dengesi teoremi kullan×la- rak üu denklemler yaz×lmaktad×r; ûekil 10. NPSH i , NPSH 3 ve çark kanatlar×nda kavitasyonun ortaya ç×kt×ù× bölgeler ûekil 11. Su s×cakl×ù×n×n kavitasyona etkisi Bu formüllerde f say×s×n×n tahmini tamamen deneysel sonuçlara ve tecrübeye baùl×d×r. Ak×ükan s×cakl×ù×n×n ve termodinamik özelliklerinin (ak×ükan tipinin) de NPSH üzerinde etkisi vard×r. Bunlar ampirik formüller vas×tas×yla bulunabilir. Ak×ükan s×cakl×ù×n×n NPSH üzerindeki etkisi ûekil 11 ’ de gösterilmiütir. Termodinamik etkilere baùl× olarak yap×- lacak NPSH tahmini Stepanoff metodu veya Hidrolik Enstitüsü düzeltme grafikleri Ak×ükan×n içerisinde çözünmüü veya ak×ü×n içerisine kar×üm×ü gazlar×n kavitasyon ka- rakterisitiùine etkileri incelenirken zahiri bir buharlaüma bas×nc× (P E ) tan×mlanmaktad×r. Bu durumda kavitasyon performans× klasik buhar oluüumu yaklaü×m× ile deùil, ak×ü içerisindeki gazlar×n oluüumu ve büyüme- leri ile karakterize edilmektedir. Mevcut NPSH* alan× ise gazlar×n ak×ü içerisindeki varl×ù×ndan etkilenerek düümektedir. Böyle durumlarda NPSH A > NPSH R olmas×na raùmen NPSH A * < NPSH R tehlikesi vard×r. 3.1 Kavitasyon Karakteristiùinin Deneysel Olarak úncelenmesi (Ses, Titreüim ve Optik Ölçümler) Optik yöntemler ile kavitasyon karakterizas- yonuna örnek olarak Darmstadt ve Brauns- chweig üniversitelerinde yap×lan bir çal×üma verilebilir [4] . úki adet benzer çark×n geomet- rik özelliklerinin periyodik tekrarlayan düüük debi kavitasyon karakteristikleri (rotating cavitation) üzerine olan etkileri optik ölçüm yöntemleri ile test edilmiütir. Söz konusu pompalar 0,5 benzerlik faktörü ile geometrik olarak ölçeklendirilmiü, ayn× özgül h×z ve ayn× Reynolds say×lar×nda çal×ümalar× saùlanm×ü-