Tesisat Dergisi 216. Sayı (Aralık 2013)

MAKALE 62 Tesisat Dergisi Say× 216 - Aral×k 2013 üeme bulunmaktad×r. ûekil 4 ’te bir mahal için döüemeden ×s×tma-soùutma sistemlerine ait bir döüeme kesiti görülmektedir. Radyant ×s×tma-soùutma sistemleri konvansi- yonel sistemlere nazaran soùutma için daha yüksek s×cakl×ùa ve ×s×tma için daha düüük s×cakl×ktaki ak×ükana gereksinim duymas×n- dan dolay× bu tip ×s×tma sistemlerinde düüük s×cakl×ktaki at×k enerjilerin veya düüük s×cak- l×klardaki doùal enerji kaynaù×n×n direkt ya da dolayl× olarak kullan×m×na imkân tan×makta ve sistemin veriminin daha yüksek olmas×n× saùlamakta dolay×s×yla ciddi miktarda enerji tasarruf etme imkân× sunmaktad×r[11]. Ayr×ca döüemeden ×s×tma sistemlerinde radyasyonla ×s× geçiüi direkt döüeme ile mahal içerisinde bulunan insanlar ile duvar ve tavan aras×nda olduùundan termal olarak daha homojen bir ortam saùlanmaktad×r. Yukar×da bahsedilen avantajlar×ndan dolay× kullan×m× gittikçe artan döüemeden ×s×tma sis- temleri, borular×n içerisinden soùuk ak×ükan×n sirküle edilmesi ile mahalin soùutulmas× için de kullan×labilmekte ve bu üekilde sistem tüm y×l boyunca çal×üt×r×labilmektedir. Klasik soùutma sistemlerinde ×s× transferi sadece konveksiyon ile yap×l×rken döüemeden soùutma sistemlerinde mahal ile olan ×s× transferi, döüemeden ×s×tmaya nazaran çok daha düüük ×s× taü×n×m katsay×s×na sahip olmas×na raùmen hem konveksiyon hem de radyasyon ile gerçekleümektedir[12]. Düüük ×s× taü×n×m katsay×s×n×n yan×nda, kabul edilebilir döüeme s×cakl×ù×, düüey doùrultudaki s×cakl×k fark× ve çiù noktas× s×cakl×ù× döüemeden soùut- ma sistemlerinin soùutma kapasitesini azaltan faktörlerdir. Bu sebeplerden dolay× yüksek so- ùutma kapasiteleri için döüemeden soùutma sistemlerinin tasar×m×, döüemeden ×s×tma sistemlerinin tasar×m×na göre çeüitli farkl×l×k- lar içermektedir[13]. Geniü cam yüzeylerinin kullan×ld×ù× binalarda döüeme üzerine direkt olarak düüen radyasyon ×s× ak×s×, döüemeden soùutma sistemlerinin kapasitesini belirlemek için en önemli parametrelerden biridir. Is× ak×s× yüksekse döüeme yüzeyinin s×cakl×ù× ortam s×- cakl×ù×na yak×n olup ×s× taü×n×m katsay×s× önem- siz kal×r[14]. Döüemeden soùutma sistemle- rinde ×s× transferi soùutulmuü döüeme yüzeyi ile ortamdaki s×cak hava aras×nda gerçekleüir. Bundan dolay× özellikle soùutma ihtiyac×n×n en fazla olduùu yaz döneminde ve s×cak ve nemli hava üartlar×na sahip iklimlerde, soùutulmuü döüeme yüzeyinde çiù noktas× s×cakl×ù×na baùl× olarak yoùunlaüma olas×l×ù× oldukça yüksektir, [8,9,15,16]. Bu nedenle döüemeden soùutma sistemlerinde soùutma kapasitesini artt×rmak ve döüeme yüzeyinde yoùuümay× önlemek için sis- temle birlikte nem al×c× havaland×rma sistemleri kullan×lmal×d×r. [8, 15, 16]. Dünyada döüeme- den ×s×tma-soùutma sistemlerinin baüar×l× bir üekilde ile uyguland×ù× birçok örnek vard×r. Örne- ùin Bangkok, Tayland’da bulunan havaliman×n×n büyük yolcu salonu ve ana terminal binas×n×n hem ×s×t×lmas× hem de soùutulmas× döüemeden yap×lmaktad×r. Bu uygulama döüemeden hem ×s×tma hem de soùutma yap×lan dünyadaki en büyük projedir [15]. Literatürde, döüemeden ×s×tma (ya da soùut- ma) sisteminde kullan×lacak boru malzemesi ve boru çap×n×n sistem performans× üzerindeki etkisinin çok küçük olduùu, döüeme kaplama malzemesi ve kal×nl×ù×n×n performans× etkile- yen en önemli parametreler olduùu gösteril- miütir [17]. Dolay×s×yla zeminden ×s×tman×n uygulanacaù× mahallerde sistem tasar×m×nda öngörülen zemin yap×s× ve zemin üstü örtüleri sistemin çal×üt×ù× sürece deùiütirilmemelidir. Aksi takdirde sistemin ×s×tma veriminde ya da konfor üartlar×nda ciddi kötüleümeler yaüana- bilir. Tasar×m deùerlerinden habersiz olan bir kullan×c×n×n döüeme üzerinde hal× kullanma- s×yla, zeminin ×s×l direnci art×r×larak sistemin ×s×tma verimi düüürülür dolay×s×yla mahalin konfor üartlar×n× saùlayacak üekilde ×s×t×lmas× engellenebilir. Benzer üekilde zeminde bulu- nan kaplaman×n deùiütirilmesi yani ×s×l diren- cinin tasar×m deùerlerinin alt×na düüürülmesi ile zemin üzerine ç×plak ayakla bas×lamayacak kadar ×s×t×larak konfor üartlar× bozulabilir. Bu durumda su s×cakl×ù×n×n kontrol edileceùi bir otomasyon sistemi kullan×lmal×d×r. Dolay×s×yla döüemeden ×s×tma sistemlerinin genel per- formans×n×n zemin direncine baùl× olmas× ve geleneksel Türk kültüründe odalar×n zeminle- rinde hal×, kilim vb. örtü bulunmas× nedeniyle, bu sistemlerin ülkemizde uygulanmas×nda s×- k×nt×lar yaüanmaktad×r. 3. Duvardan Is×tma-Soùutma Sistemleri Borular×n döüeme yerine duvarlara monte edilmesiyle ortam×n konfor üartlar×n×n saù- land×ù× duvardan ×s×tma-soùutma sistemleri, döüemeden ×s×tma-soùutma sistemleri kadar çok yayg×n biçimde kullan×lmamakla birlikte günümüzde sahip olduùu avantajlar×n anla- ü×lmas× sonucunda giderek yayg×nlaümaktad×r. Özellikle Türk gelenek ve görenekleri ile yerden ×s×tma sisteminde yaüanan çat×ümalar× berta- raf ettiùi için bizim kültürümüze çok daha uy- gun bir ×s×tma soùutma sistemi olarak ortaya ç×kmaktad×r. Duvardan ×s×tma-soùutma sis- temlerinin bir mahale uygulamas× ve borular×n döüendiùi duvar kesitinden bir görünüü ûekil 5 ’te verilmiütir. ûekilde görüldüùü gibi, bu sistemlerde döüe- meden ×s×tma sisteminde olduùu gibi mukave- met artt×r×c× elemanlara ihtiyaç duyulmamas× sebebiyle sistemin hem yat×r×m maliyetleri hem de ×s×l direnci düütüùü için sirküle edilecek ûekil 5. Duvardan ×s×tma-soùutma sistemlerinin bir mahale uygulanmas× ve duvar kesitinden görünüü. ûekil 4. Döüemeden ×s×tma-soùutma sistemlerinin bir mahale uygulanmas× ve döüeme kesitinden gö- rünüü.