Tesisat Dergisi 216. Sayı (Aralık 2013)

MAKALE 58 Tesisat Dergisi Say× 216 - Aral×k 2013 Döüemeden ve Duvardan Radyant Is×tma- Soùutma Sistemleri Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliùi Bölümü Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliùi Bölümü Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliùi Bölümü Murat SANDIK Müslüm ARICI Hasan KARABAY Bu çal×ümada kullan×m× çok eski tarihlere dayanan döüemeden ve duvardan ×s×tma-soùutma sistemleri anlat×lmaktad×r. Düüük s×cakl×ktaki at×k enerjilerin veya düüük s×cakl×klardaki doùal enerji kaynaklar×n×n kullan×m×na imkân tan×yan, verimleri oldukça yüksek olan bu sistemler ciddi miktarda enerji tasarruf etme imkân× sunmaktad×rlar. Bu çal×ümada radyant ×s×tma sistemlerinin tarihçesinden, günümüzdeki kullan×m üekilleri ile bu sistemlerin avantaj ve dezavantajlar×ndan bahsedilmiütir. Anahtar Kelimeler: Döüemeden ×s×tma, döüemeden soùutma, yerden ×s×tma, yerden soùutma, duvardan ×s×tma, duvardan soùutma, termal konfor 1. Giriü Radyant ×s×tma-soùutma sistemleri s×cak ya da soùuk ak×ükan× taü×yan boru ya da kanalar×n duvar veya zemin içine gömülerek uygulanan ×s×tma - soùutma sistemleridir. Bu sistemlerde ×s×t×lan ya da soùutulan döüeme veya duvar ile mahal aras×nda gerçekleüen ×s× transferi büyük oranda uzun dalga boylar×ndaki elektro- manyetik dalgalarla gerçekleütiùi için bu sis- temler radyant ×s×tma-soùutma sistemleri ola- rak adland×r×lmaktad×r. Mahallerin zemin ya da duvar yüzeyleri, ×s× transfer yüzeyi olarak kul- lan×lmakta dolay×s×yla mahal için gerekli olan ×s× yükleri geleneksel ×s×t×c×lara göre çok daha büyük alanlardan gerçekleütirildiùi için düüük s×cakl×k farklar× ile gerekli ×s×tma veya soùut- ma saùlanabilmektedir. Oda s×cakl×ù×na yak×n s×cakl×ktaki ak×ükan s×cakl×ù× gereksinimi ile bu sistemlerde kullan×lan ×s×t×c× ya da soùutu- cular×n verimleri ciddi ölçüde artt×ù× için enerji tüketimi ve iületme maliyetleri düümekte ve doùal kaynaklar×n korunmas×na ciddi katk×da bulunmaktad×r. Bununla birlikte, bu sistemle hem ×s×tma hem de soùutma yap×labildiùi için ayn× mahalde ×s×tma ve soùutma sistemlerini ayr× ayr× kurmaya gerek kalmadan ayn× sistem ak×ükan s×cakl×ù× deùiütirilerek tüm y×l boyunca kullan×labilmektedir . Ayn× zamanda binalarda hem ×s×tma hem de soùutma için radyant sis- temlerin kullan×m× ile klasik sistemlere göre mahal içerisinde daha fazla yaüam alan× ta- sarrufu saùlad×ù× gibi daha estetik bir görünüm de elde edilmiü olunur. Son yüzy×lda ortaya ç×kan s×cak sulu kalorifer ×s×tma sistemlerinin h×zl× ve etkin bir üekilde yayg×nlaümas× sonucu unutulmaya yüz tutmuü olan döüemeden ×s×tma sistemlerinin tarihçesi asl×nda binlerce y×l önceye uzanmaktad×r. Yay- g×n olarak bilinenin aksine döüemeden ×s×tma sistemleri ilk olarak eski Roma döneminden çok daha önce Asya’da kullan×lm×üt×r . S×cak suyun, su buhar×n×n veya baca gaz×n×n bina döüemesi alt×nda dolaüt×r×lmas× ile mahal ×s×t×lmas× saùlanan bu tip eski sistemler yüz- y×llard×r dünyan×n birçok yerinde kullan×lm×üt×r. Çin’de kang , Kore’de ondol , Bizans ve Yunan imparatorluklar×nda hypocaust , úspanya’da gloria olarak adland×r×lan ve Arap ülkeleri ile ûekil 1. Ondol sisteminin üematik gösterimi [3]. Türkiye gibi ülkelerde de eskiden beri kullan×- lan bu sistemlerin çal×üma prensipleri temelde ayn×d×r [1,2]. ûekil 1 ’de görüldüùü gibi binan×n yan×nda ya da alt×nda bulunan ocaktan elde edilen buhar ya da baca gazlar× ×s×t×lmak is- tenen mahalin alt×ndan veya duvarlar×n×n ara- s×ndan geçirilerek ×s×tma gerçekleütirilmekte- dir. ûekil 2 ’de Efes antik kentinde bulunan bir hamam×n ×s×t×lmas×nda kullan×lan döüemeden ×s×tma sisteminde zeminin taü×y×c× sütunlar× görülmektedir. Bu sütunlar sayesinde yukar× kald×r×lan zemin ile döüeme aras×ndaki ara- l×ktan gönderilen s×cak baca gaz× ya da buhar ile hamam×n ×s×t×lmas× saùlanm×üt×r. ûekil 3 ’te ise yine Efes antik kentinde duvardan ×s×tma için kullan×lan içerisinden buhar ya da duman geçirilen tuùla duvar ve mermer kaplama ara- s×na gömülmüü ×s×tma künkleri görülmektedir. Radyant ×s×tma sistemlerindeki ×s×t×lm×ü ya HVAC DOSYASI