Tesisat Dergisi 216. Sayı (Aralık 2013)

Tesisat Dergisi Say× 216 - Aral×k 2013 115 TEKNúK BúLGú L= 60 metre ¨T= 90 ºC X= 0,011mm./m. ºC ¨L= 60 x 0,011 x 90 = 59,4mm. / 60metre %25 emniyetle= 75mm. / 60 metre Sabit Nokta ve K×lavuzlar Sabit Noktalar: Hareketi absorbe edilecek borunun her iki ucunda, bas×nçtan doùan yükü karü×lama- s× gereken flanü, köüe bent, I profil gibi ele- manlard×r. ( ûekil 1-8 ) Büyük çapl× borularda kompansatör efekti falan yükünü karü×lamas× gereklidir. Sabit nokta kuvveti= Bas×nç x Efekti falan K×lavuzlar (Kayar Mesnetler): Hareketi absorbe edilecek borunun etraf×na çok az bir toleransla uyan ve borunun içinde rahatça hareket etmesini saùlayan elemanlard×r. (Boru kelepçeleri, manüonlar v.s.) ( ûekil 1-9 ) Büyük genleümeleri emmek için çok say×da boùumu olan kompansatöre gereksinim vard×r. Ancak boùum say×s× artt×kça burulma olas×l×ù× da artar. Layner (kovan) kullan×larak bu olas×l×k azalt×l×r- sa da, uzun laynerler kompansatör hareketini engelleyebilir. Bu nedenle burulmay× tamamen önleyen, ayn× zamanda kompansatör hareke- tini mümkün k×lan bir tasar×m olan d×ütan ba- s×nçl× kompansatörler uygulanmal×d×r. D×ütan Bas×nçl× Kompansatörlerin Standart Tip Kompansatörler ile Karü×laüt×rmas× • Eksenel kompansatörler max. 60 mm. top- lam hareketi alabilmektedir. D×ütan bas×nçl× kompansatörler ise 90 mm. toplam hare- keti rahatl×kla absorbe edebilmektedir. Bu özellik, montaj, karü× m flanü, iüçilik, kayar mesnet, sabit mesnet ve zaman aç×s×ndan çok büyük kolayl×k, iületme aç×s×ndan da emniyeti getirmektedir. • Eksenel kompansatörler çok iyi monte edilmediùi, ekseninde olmad×ù×, takdirde sistem devreye al×nd×ù×nda kompansatör burulabilmekte hatta ekseninden kaçarak aç×labilmektedir. D×ütan bas×nçl× kompan- satörlerde körüùün d×ü×na sar×lan koruyucu kaver sayesinde körüùü d×ü etkenlerden (pas, toz, v.s.) koruduùumuz gibi kompan- satörün eksenine monte edilmesini de saù- lam×ü oluruz. Bu iülem montajda ve iületme aüamas×nda kolayl×klar saùlamaktad×r. • D×ütan bas×nçl× kompansatörlerde, bas×nç körüùün d×ü×na uygulan×r. Bu özelliùi ile burulmaya mukavim bir kompansatör elde edilir. Ayr×c× d×ütan bas×nçl× kompansatörler, d×ü×na sar×lan kaver sayesinde izolasyon ko- layl×ù× saùlar. Titreüim Giderici Kompansatörler Kompansatörlerin ×s×l genleüme d×ü×nda çöz- dükleri en önemli sorunlardan biri de titreüim- dir. Özellikle yüksek frekansl× ve düüük sal×- n×ml× (amplitude) titreüimler kompansatörler ile tamamen giderilir. Ancak hemen belirtilme- si gereken nokta sal×n×mlar×n çok büyük olma- s× durumunda (örneùin pistonlu motorlar gibi) kompansatörlerin kullan×lmayacaù×d×r. Daha keskin fikir vermek gerekirse, titreüimin mü- saade edilebilir sal×n×m miktar×, kompansatör eksenel hareketinin %10’unu geçmemelidir. Titreüim giderici olarak kompansatör seçimin- de önemli yeri olan bir baüka nokta da peri- yodik hareketin frekans×d×r. Hareketi emilmesi gereken sistemin frekans×, doùal frekansa (natural frequency) yak×n deùerlerde ise bu unsur tehlikeli olabilir. Gerekli ve mümkün olan durumlarda yük kayd×rmalar× gerçekleü- tirilerek titreüim frekans ve sal×n×m deùiütirile- bilir. Ayr×ca üretimde titreüim karakteristikleri saptanarak kullan×c×ya sunulur. Titreüime neden olan elemanlar×n doùurduùu bir baüka sorun; montaj zorluùudur. Kom- pansatörler, belirli toleranslar içinde kalarak montaj yap×labilmesini mümkün k×lar. Belirti- len sorunlara ek olarak korozyon probleminin oluümas× olas×l×ù×na karü× kompansatörler de- ùiüik malzemelerden üretilir. Uygulama Örnekleri: Kompansatörlerin titreüim giderici olarak kul- lan×lmas×na ait örnekler ile pompalar, kom- pansatörler gibi uygulamalar üekillerle birlikte sunulacakt×r. a) Pompalar: ûekil 1-12 ’de görüldüùü gibi pompan×n boru sistemine baùlant×s× s×ra- s×nda pompa giriü ve ç×k×ü×nda kompan- satör kullan×lm×üt×r. Kompansatörlerden hemen sonra ise sabit noktalar (tespit lev- halar×) ile boru üebekesinin pompa ile bir- likte titreümesi önlenmiütir. Titreüimin bir baüka türü olan gürültüde kompansatörler taraf×ndan önlenir. Oluüan titreüimler kay- Kompansatörün eksenel çal×ümada defor- me olmamas× için sabit noktadan 1/1,5 L (kompansatör boyu) sonra kompansatör monte edilmeli ve 4D (boru d×ü çap×) sonra 1.k×lavuz, 14D donra 2. K×lavuz uygulanma- l×d×r. D×ütan Bas×nçl× Kompansatör Çok uzun boru hatlar×nda ve çok büyük genleü- meleri emmek amac×yla deùiüik kompansatör tasar×m× gereklidir.