Tesisat Dergisi 212. Sayı (Ağustos 2013)

MAKALE 108 Tesisat Dergisi Say× 212 - Aùustos 2013 Pompa Rulman Yataù× S×zd×rmazl×ù× (Labirent Keçeler) Makine Mühendisi, MBA / AESSEAL Türkiye Deniz Arzu ARAZ Bu çal×ümada, her türlü döner ekipman da bulunan yatak ar×zalar×n×n önüne geçerek, rulman ömrünü artt×ran, temass×z rulman koruyucu da denilen labirent keçeler ve rulman ömrüne olan etkileri deùerlendirilmiütir. Labirent keçenin pompa rulman yataù×nda ve elektrik motorlar×ndaki kullan×m×n× anlatan bu araüt×rma yatak hasarlar×n×n %48’inin yatak içerisine giren partiküller ve %4’ünün de yatak içerisine giren ak×ükanlardan kaynaklanmakta olduùunu göstermektedir. Labirent keçe ile dudakl× keçe aras×ndaki farklar×n deùinildiùi bu çal×ümaya konu olan testler úngiltere’de tamamen baù×ms×z bir kuruluüta gerçekleütirilmiütir. Test sonuçlar× ve uzman görüülerinin de aktar×ld×ù× çal×ümada labirent keçelerin endüstride ki rolleri ve hali haz×rda bulunan API610 pompa standartlar×ndaki karü×l×ù× da yer almaktad×r. Anahtar Kelimeler: Labirent rulman s×zd×rmazl×ù×, labirent keçeler, pompa rulman yataù× ar×zalar× 1. Giriü Bu bölümde pompalarda kullan×lan yaù keçesi özellikleri, ömrü ve yaratt×ù× problemler ile yerine kullan×lacak labirent keçenin tan×m× ve uluslararas× standartlardaki karü×l×ù× an- lat×lm×üt×r. 2. Yaù Keçesi Dönen bir mil ile sabit gövde aras×ndaki s×z- d×rmazl×ù× saùlamak için yaù keçesi kullan×lan. Kullan×lan ilk yaù keçeleri hayvani deriden üre- tilmiütir. Günümüzde birçok uygumla için farkl× polimerlerden üretilen yaù keçeleri bulunmakta- d×r. Bu keçelerin çal×üma sistemi üu üekildedir; dönen bir mil üzerinde bulunan dudaklar×n içerideki bas×nç ile mile bask×s×n× art×rarak s×zd×rmazl×ù× saùlar. Birçok zorlu uygulamada örneùin rulman yataù× uygulamalar×nda (rulman boüluùu da düüünülerek) içersinde yay bask×s× da bulunan modelleri vard×r. ûekil 2.1 2.1. Yaù Keçesi úle Yaüanan Geleneksel Problemler Petrokimya da kullan×lan API 610 pompalar×n rulmanlar× için genellikle L-10 (40.000 saat) rulman ömrü tan×mlanm×üt×r. Bununla birlikte ANSI pompalar için verilen rulman ömrü 24.000 saattir. Bu tan×m ANSI pompalar×n×n 3 y×l sürekli olarak rulman ar×zas× vermeden çal×ümas× gerektiùini söylemektedir. Bununla beraber ar×za istatistikleri gösteriyor ki pompa rulmanlar×n×n %91’den fazlas× bu süreye eri- üememektedir. Araüt×rmalar rulman ömrünün artmas× için rulman yataù×ndaki yaù içerisine su veya su buhar×n×n girmemesi gerektiùini ve yaù×n partiküller ile kirlenmemiü olmas× gerek- tiùini söylemektedir. Peki, rulman yataù×na su nereden girmektedir? • Mil veya mil burcu aü×nmas× ûekil 2.2 • Yaù keçesi ömrünün k×sa olmas× (çal×üan yere göre üreticinin verdiùi ömür 2 veya 3 ay gibi) • Rulman yataù×ndaki yaù× tutmas× fakat tek dudakl× olduùundan d×üar×dan içeriye giren partikülleri veya su ve su buhar× gibi yaù×n kalitesini bozabilecek maddeleri tutamama- s×. • Çoùu fabrikada çal×üanlar×n ekipmanlar× bas×nçl× su ile y×kamas× nedeniyle rulman yataù×na su girmesi problemi ûekil 2.3 • Özellikle yüksek s×cakl×k veya ortamda bulu- nan partiküller olduùunda görev yapamamas× gibi. Yukar×da yaz×l× olan sebeplerden dolay× rulman ar×zalar× artmakta ve arkas×ndan pompada zah- metli ve pahal× tahribata neden olmaktad×r. Özellikle pompa çal×ü×rken rulmanlar ×s×n×r ve rulman yataù× içerisindeki s×cak hava d×üar×ya ç×kar. Pompa durduùunda ise d×üar×dan içeriye soùuk hava giriüi vard×r. úüte bu soùuk hava giriüi ûekil 2.1 . ûekilde yay takviyeli yaù keçesi örneùi görülmektedir. ûekil 2.2 yaù keçesinin neden olduùu mil veya mil burcu aü×nmas× ûekil 2.3 Fabrikalarda ekipmanlar×n bas×nçl× su ile y×kanmas× nedeniyle rulman yataù×na su girmesi