FIDIC Yayınlarından: YETENEĞE GÖRE SEÇİM Giriş 1-1 Amaca Uygun Müşavir Seçiminin Önemi Müşavir mühendis seçimi için iş sahibi veya müşteri durumundaki kişilerin vereceği en önemli kararlardan birisidir denilebilir. Projelerin başarıya ulaşması, çoğu zaman piyasadaki en yetenekli, deneyimli ve saygın mühendislik uzmanlığının sağlanmasına bağlıdır. Proje ile ilgili en iyi sonuçlar müşteri (iş sahibi) ile müşavir - mühendis arasında karşılıklı ve tam bir güven oluşması sonucunda elde edilebilir. Bunun nedeni, müşavir - mühendisin her zaman müşterisi adına kararlar vermek ve onun lehine davranmak durumunda olınasıdır. Bundan dolayıdır ki, seçim yöntemi, her iki taraf arasında karşılıklı güveni oluşturmaya yönelik bulunmalıdır. Bu konuda hangi seçim yöntemininin kullanılacağına karar verilirken iki önemli husus göz önünde bulundurulmalıdır. Mesleki performans şartları kesin ve eksiksiz olarak yazıya dökülemeyeceğinden, bu alanda rekabete açık fiyat teklif ilkelerinin amaca uygun olarak uygulanması güç; belkide olanaksızdır. Diğer bir deyişle, eğer rekabet konusu fiyata dayandırılırsa; pek farklı seviyelerde hizmet verecek değişik müşavir mühendislik firmaları ihaleye katılacaktır. Bu konu ile ilgili olarak projenin fiziksel yönleri bakımından performans şartnamelerinin kaleme alınmamaları mümkünse de; bir müşavir- mühendisin yapacağı faaliyetler için amaca uygun teknik özellikleri yazıya dökmek pek zordur. Bunun nedeni; incelemelerin süresi, farklı seçeneklerin üzerinde durulınası veya tasarımın kalitesi gibi hususların rakamlarla ifade edilememeleridir. Bu gibi faktörlerin her birisi, sadece profesyonel işlerin yerine getirilınelerinde uygulanan mekanik işlemlere ve çeşitli yöntemlere bağlı olmakla kalmayıp; projede çalışan mühendis ve teknisyenlerin uzmanlık düzeylerine, deneyimlerine, bilinç, irelicilik ve yaratıcılık özelliklerine de bağlıdır. Müşavir - mühendislik hizmetlerinin başarısı, amaca uygun özelliklere sahip kişilerin ilgili konuya yeterince zaman ayırmalarına da tabidir. Bu nedenledir ki; uygulanacak seçme yöntemi müşavir mühendislik firmalarının, amaca uygun kalifiye personellerini tahsis etmelerini engelleyecek düzeye ücretlerin düşmesine yol açmamalıdır. Düşük ve yetersiz müşavirlik ücretleri, ya proje üzerinde daha az zaman harcanması; veya projeye düşük ücretli ve çoğu durumda daha az kalifiye personel tahsisi gibi yollarla hem işin kapsamının daralmasına, hem de hizmetin kalitesinin gerilemesine neden olur. Sonuç olarak şu denilebilir ki düşük müşavirlik ücretleri projenin genel maliyetinin de düşürülmesinin garantisi değildir. Aksine, yetersiz mühendislik hizmetleri; inşaat, malzeme ve dayanaklılık maliyetlerini çoğu zaman yükseltir. Bütün bu maliyet artışları ise; tasarım ücretlerinden sağlanacak tasarrufları kat kat aşacaktır, denilebilir. 1 -2 Seçimin Bir Unsuru Olarak Fiyat Yeterli mesleki hizmetin, uygun vasıflı ve yetenekli olunmaya bağlı bulunduğu bilindiğine göre; iş sahiplerinin pek azı müşavir-mühendis seçimlerini sırf ücrete dayandırarak yaparlar. Hatta bir takım yöreler, müşavirmühendislerin sırf ücrete bakılarak seçimini özellikle yasaklarlar. Bu konuda iş sahiplerinin çözmek zorunda oldukları sorun, yeteneklilik ile ücret faktörlerini dengelemek ve düşük ücretli hizmet karşısında teknik yeterlik, yönetim uzmanlığı ve güvenilirlikten ne oranda fedakarlık ettiğini ölçebilınektir. Bütün bunlara; ve müşavir - mühendislerin yetenek, deneyim ve tutarlılıklarının değerlendirmelerine dayanan çok denenmiş yöntemlerin varlığına karşın; çoğu zaman müşavir - mühendislik firmaları, hizmetlerinin ücretleri üzerinden birbirleri ile rekabete zorlanmaktadırlar. Bazı ülkelerde, iş sahiplerine, tüm sözleşme ve ihaleleri en düşük teklifi sunana vermek için kurumsal baskılar uygulanmaktadır. Bunun nedeni, özellikle açık - seçik belirlenebilen malzeme ve techizat alımları için rekabete açık teklif alına yönteminin çoğu durumda en iyi yöntem olınasıdır. Ancak bu yöntem pek çok müşavirlik hizmetlerinin şart ve özelliklerinin belirtilınesindeki güçlükler düşünülıneden hizmet sağlanma alanı için de benimsenmiştir. Yolsuzlukları önleme veya hiç değilse azaltma girişimi olarak, rekabete dayalı seçim yapmaları için iş sahipleri üzerinde toplumsal ve bir dereceye kadar da yasal baskılar uygulanmaktadır. Ama ne yazık ki, seçim yöntemlerinin hemen hepsi de az-çok yolsuzluğa müsaittir. Bunu önlemenin en iyi yolu da, mümkünse bağımsız bir müşavir - mühendislik kuruluşunun yardımcı olacağı geniş tabanlı bir seçim komitesi oluşturmak ve rehber - metinde belirtilen işlem ve yöntemleri benimsemektir. Seçme işlemlerinin aşamaları sırasında fiyatı da gözönüne alan bir takım seçme yöntemleri geliştirilıniş bulunmaktadır. Ama işin kötü yanı şudur ki; fiyat veya ücret, seçme işleminde tayin edici faktör olarak kullanılınca, diğer faktörlerin tarafsız olarak değerlendirilınelerini engeller. Oysa bu "diğer" faktörlerden bazılarının nihai sonuçlar üzerindeki etkileri, mesleki hizmet maliyetlerinden sağlanacak tasarruflardan çok daha önemli olabilir. 1 -3 Yeteneğe Göre Seçlın Tüm faktörlere en iyi biçimde cevap verebilen yöntem, yeteneğe göre seçim yöntemidir. Bu yöntemde iş sahibi (müşteri) kendi müşavir - mühendisini teknik yeterlik, yönetim becerisi, kaynak sahipliği, mesleki bağımsızlık, ücret talebindeki adalet, profesyonel tutarlılık ve garanti sistemlerinin kalitesine göre seçer. Müşavir - mühendislik firmalarının seçimi için tavsiye edilen işlemlerin adımları şunlardır: İstenen hizmetlerin elden geldiğince açık - seçik olarak tanımlanması. - Potansiyel firmaların benimsenmesi. - En uygun firmanın seçimi. - Seçilen firma ile projenin kapsamı üzerinde görüşme yapılınası; sözleşme ve fiyat koşullarının bağıtlanması. Gerek iş sahipleri, gerekse müşavir - mühendislik firmaları; müşavir - mühendislik hizmetlerine ilişkin sözleşmeleri hazırlarken karşılıklı hak ve çıkarlarını korumak için FIDIC'in (Federation International des Ingenieurs- Conseils-Uluslararası Müşavir Mühendisler Federasyonu) yayınladığı "Müşteri / müşavir arası model hizmet sözleşmesi örneği "nden (Beyaz Kitap'tan) yararlanmalıdırlar. (Devam Edecek) 6
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=