Tesisat Dergisi 200. Sayı (Ağustos 2012)

181 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 132 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 Giriş 17 Temmuz 2012 tarihinde İstanbul Fulya’da bulunan 122 metre boyunda, 42 katlı Polat Towerbinasında yangın çıktı. katların soğutma gruplarının bulunduğu tesisat şaftı olarak ad- landırılabilen alan içerisinde birinci kata hitap eden klima ünitelerine veya buradan geçerek binadışyüzeyindendiğeralanlaragidenelektrik tesisatkablolarınınklimacihazlarınaveya tesi- satın diğer elemanlarına bağlantı noktalarında herhangi bir nedenden dolayımeydana gelen arızasonucuoluşanşerarelerinkablo izolelerini veplastikaksamlarını tutuşturması ilebaşladı- ğı,binadışcephe izolasyonmalzemesi ilebina betonyüzeyiarasındahararetyüküoluşturduğu önyüzeyDoğucephesininkuzeyköşesinden ısı izolasyonmalzemesininbütünlüğününbozuldu- ğu alandamevcut alucobond kompozit cephe kaplamamalzemenin iç yüzey alüminyum ile ara yüzeyindeki polistren kaplamayı da tutuş- turması sonucunda dış alanda alevli yanmaya dönüştüğü ve hava sirkülasyonu etkisi ile dış cephe tüm yüzeyine kısa sürede yayıldı. HoneywellTürkiye tarafından42katlı lüksPolat Tower Residence’ yangın alarm, kartlı geçiş, hırsız alarmı ve CCTV sistemleri ile tamamen entegreolanotomatikHVAC (iklimlendirme)ve aydınlatmabina yönetimsistemleri iledonatıl- mış olanbubinadabulunanherkes güvenlibir şekilde tahliyeedildi. İtfaiyeekiplerininhavadan vekaradanyaptığıyoğunmüdahalesonrasında yangın söndürüldü. Yangında can kaybı veya yaralanma yaşanmadı. Yapıldığı 2002 yılında çatı tepesi ve çatı katı yükseklikleriaçısındanAvrupa’nınenyüksek, ta- mamımeskun rezidansbinasıolan İstanbul’daki 42 katlı lüksPolat TowerResidence bina sakin- lerine düşük enerji maliyetleri ile maksimum konforu sunmak içinHoneywell’in son teknoloji donanımlı entegrebina sistemleri iledonatılmış olupaynı zamanda en yüksek seviyede emniyet ve yangın güvenliğine de sahiptir. Yaklaşık 100 binm²’lik toplamkatalanısahip152,5m’likPolat Tower; 406 daire, 21mağaza, bir spormerkezi ve bir yüzme havuzu, üç sinema ve Türkiye’nin en yüksekhelikopter inişalanı ileTürkiye’ninen lüks rezidansbina idi. YangınSistemi ileEntegre BinaOtomasyonuSistemi LonWorks ® teknolojisinedayalısofistikeHoney- well otomasyon sistemleri tüm HVAC (ısıtma, havalandırmave iklimlendirme)veaydınlatma sistemlerini kontrol etmektedir. İdeal konfor şartlarınınsağlanması içinherdairekendi temiz hava ünitesine, fanlı ısıtıcı ünitelerine, küçük soğutucuveegzozünitelerinesahiptir.Sistemler Honeywell’inEnterpriseBuildings Integrator™ (EBI) yazılımı ile kart erişimi, hırsızlık, yangın alarmları sistemleri ve CCTV için tasarlanmış Honeywell’in diğer sistemleriyle entegre edil- miştir.Gerektiğinde tesisyöneticileri tarafından on EBI iş istasyonundan tüm bina sistemleri izlenebilmekte ve sıfırlanabilmektedir. 35.000 verinoktası ile2002yılındakurulmuşenbüyük LonWorks ağlarından biridir. Honeywell uzaktan kontrol teknolojisi bina sakinlerine Excel ZAPP olarak adlandırılan elde taşınabilir sezgisel bir uzaktan kumanda Polat Tower Residence’ın Yangın Sistemi ile Entegre Bina Otomasyonu Sistemi GÜNCEL PolatTower’dakiyangınbirkezdahauygunservisvebakımın insanyaşamının tehlikede olduğudurumlarda tamperformanseldeetmek içinnekadarönemliolduğunugösterdi ile aydınlatma ve oda şartlarını kontrol imkanı sunuyor.Busistemdegüvenliradyo frekansı(RF) sinyallerikullanılıyor,böyleceTV’lerdekullanılan kızılötesikumandalarınaksinebelirlibirnoktaya “tutulması” gerekmiyor. Elde taşınabilir ünite Honeywell LonWorksRFalıcısına komutlar gön- derir.Her dairedekimerkezi işletim birimi diğer LonWorkscihazları ilebilgialışverişindebulunan ve tüm kontrol algoritmalarını gerçekleştiren bir HoneywellExcel50 kontrolbirimidir. Dairesahibievedöndüğündedaireningirişinde bulunan tuş takımı ünitesini kullanarak bir güvenlik kodu girer. Ardından sistem gereken konforu sağlamak için HVAC sistemlerini oto- matikolarakçalıştırırken,aydınlatmakontrolleri dairenin son terkedildiğiandaki konumaayar- lanır.Daire sahibidairesini terk ederken tekrar bir güvenlik kodu girer, aydınlatma noktaları kapatılır ve HVAC sistemleri enerji tasarrufu açısından optimum seviyeye ayarlanır. Her dairedeki enerji tüketimi elektrik, soğuk ve sıcak su sayaçlarıyla ölçülür. Sayaçlar HoneywellExcel50kontrolbirimleri tarafından izlenmekte ve tüketim özel olarak geliştirilmiş faturalandırma yazılımı ile günlük olarak ücretlendirilir. Bu hizmetler için ödeme peşin olarak tahsil edilir ve faturalandırma yazılımı her güne ait enerji tüketimi kredi bakiyesin- den düşer. Ayrıca “ortak” alanlarda da enerji tüketimi sayaçlarla izlenmekte olupmaliyetler temizlikvegüvenlikgibi tesisyönetimigiderleri ilebirliktedairelerarasındapaylaştırılmaktadır. Birdaireninkredisininbelirlibirseviyeninaltına düşmesihalinde,dairesahibibukonudauyarı- lır.Kredi sıfıra düştüğü takdirde, su ve elektrik beslemesi otomatik olarak kapatılır. Önceden tanımlanmış on adet mesajın yer aldığı özel olarak tasarlanmış sesli ünite daire sakinini daireye girdiğinde karşılar ve güvenlik kodunu GÜNCEL 134 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 ağıüzerindenmerkezibilgisayarlarlaverialışverişi içinherkatta ikiEchelon iLON1000tipiyönlendirici kullanılmaktadır. TCP/IPağı fiber optik kablolarla donatılmış bir gigabit omurgası üzerine inşa edilmiş olup tamamenHoneywellCARE4.01uy- gulamayazılımı ile tasarlanmıştır.AyrıcaağExcel 500 tesis kontrolbirimlerinin yanı sıraHoneywell EBIyedeksunucusuveonadet iş istasyonu içerir. 3.000LonWorks ® düğümü,CCTVsistemi, yangın alarmı ve kart erişim denetim panelleri arasında ve iş istasyonları ile veri alışverişine olanak tanır,böyleceenerjioptimizasyonu,cangüvenliği, güvenlikstratejilerive tesisyönetimi için idealbir platformsunar. Honeywell Şirket Binasında Yapılan YuvarlakMasa Toplantısı Daniela Pandrea (Bölge GenelMüdürü, Doğu �vrupa, �oneywell Bina Sistemleri) ve İlkin Özel (GenelMüdür, Türkiye, �oneywell Bina Sistemleri) 23 Temmuz 2012 tarihinde �o- neywell şirket binasında yaptıkları yuvarlak masa toplantısında17Temmuz2012 tarihinde İstanbul, Fulya’daki Polat Tower Residence binasında çıkan yangınla ilgili olarak açıkla- malardabulundular.Buaçıklamalardayeralan bazı önemli konular aşağıda özetlenmektedir. HoneywellTürkiye’debulunan42katlı lüksPolat Tower Residence’ yangın alarm, kartlı geçis, hırsız alarmı ve CCTV sistemleri ile tamamen entegreolanotomatikHVAC (iklimlendirme)ve aydınlatma bina yönetim sistemleri ile donat- mıştır. Bu sistemler 2002 yılında uygulanmış olup,bu tarihten itibarenbinayönetiminin isteği üzerine,bakımları tarafımızcayapılmaktadır.17 Temmuzgünübinadabüyükbiryangınmeydana gelmiş ve binada bulunan herkes güvenli bir şekilde tahliye edilmiştir. 17 Temmuz’daNeOldu ve YangınSistemimizNasılÇalıştı? • 17Temmuz’daPolatTowerResidence’daciddi bir yangınmeydana geldi. Yangın sistemimiz ve entegre olan çalışan bina otomasyonu sistemimiz,birbütünolarakçok iyiperformans göstererekbinadaki insanlarınhızlıbirşekilde tahliyesini sağladı ve binada bulunanların yaşamını kurtardı. Bu kadar ciddi ve talihsiz bir olaya rağmen kimse yaralanmadı. • Yangıncepheboyuncayayıldıkça,Honeywell akıllı yangın alarm sistemine bağlı yan- gın sensörleri kumanda merkezine alarm sinyalleri verdi ve böylece iklimlendirme, asansörler,kartlıgeçişgibidiğersistemlerin de yangın alarmmodu devreye girdi: • Yangın alarmının alındığı kattaki duman kapağıaçıldı, çatıdakiduman tahliye fanları devreye girdi • Önlem olarak doğalgaz akışı kesildi • Yangının diğer katlara yayılmasını önlemek için yangınmerdivenine ve asansör boşlu- ğuna bağlı basınçlı fanlar çalıştı. • Entegre PA/VA (anons / sesli alarm) sistemi yangın alarmının tespit edildiği katları tahliye etmek içinotomatikseslianonsuetkinleştirdi • Yangın asansörü dışındaki tüm asansörler zemin kata gönderildi. • Farklıkatlarahizmetveren tümhavalandırma sistemleribinaya temizhavagirişinidurdur- mak için otomatik olarak kapatıldı (yangının daha fazla oksijenle beslenmemesi için) • Binasakinleriniuyarmakveçıkışayönlendir- mek içinmerdivenlerdebulunanhoparlörler/ işaret ışıkları etkinleştirildi • Zemin kattaki turnikeler, otoparktaki çıkış bariyerleriveçıkışagidenyolüzerindekidiğer tüm kapılar dahil olmak üzere tüm kontrollü erişimsağlanankapılarbinasakinlerininbina- danpanikyapmadanhızlıbirşekildeçıkmasını sağlamak için otomatik olarakaçıldı. DanielaPandrea BölgeGenelMüdürü, DoğuAvrupa,HoneywellBinaSistemleri girmelerini ister. Her dairenin posta kutusu Honeywell Excel-500 kontrol birimleri tara- fından izlenen optik sensörlerle donatılmıştır. Postakutusundabirmektupvarsa,dairesahibi seslibirmesajlabilgilendirilir.Sesliüniteayrıca düşük kredi, yangın alarmı ve deprem uyarı mesajları da verir. Binanın rezidansbölümü toplamda440Excel50 kontrol birimi, 810 Excel 10 FCU kontrol birimi, 800 Smart I/OModülü, 410 Excel 10 Hidronik kontrol birimi ve 400 RF Alıcısı ile donatılmıştır. Honeywell Excel 10 FCU kontrol birimleri oturma odaları ve yatak odalarında istenen sıcaklığı korur. Oda sıcaklığı odadaki ihtiyaca göre bir PI algoritmasınadayalı olarak FCU’nun ve radyatö- rün otomatik olarak çalıştırılması yoluyla kontrol edilir. İstenenHVAC kontrolünü sağlamak içinbu projede kullanılan FCU kontrol birimleri için özel bir firmware tasarlanmıştır (soğutmave radyatör ısıtması içinFCU).Dairelerdekiaydınlatmasistemi HoneywellSmart I/OModülleri tarafındankontrol edilir.Herdairedördüaçma/kapama, ikisidimmer şeklindealtıaydınlatmanoktasınasahiptir.TCP/IP İlkinÖzel GenelMüdür, Türkiye,HoneywellBinaSistemleri Project for Sea Water Transfer from the Bosporus to Holden Horn Kağıthane river that feeds the Golden Horn used to get dry due to building constructions surrounding the river in periods when there isn’t sufficient rain and affect negatively, the muddy areas at the bottom of the spot where it met the Golden Horn. At locations where the river met the Golden Horn, the amount of dissolved oxygen would decrease and affect the under water life negatively due to lack of water renewal at these locations. With this project initiated by İSKİ, the water of Bosporus will reach the Golden Horn via Kağıthane river. As a result of this, continuous flow on Kağıthane River will contribute to water biology depending on the amount of dissolved oxygen in water. Similarly, as a result of Bosporus water that is high in oxygen reaching the Golden Horn and replacing the water there, the problem of bad smell due to septic formation in areas where water circulation is low will be eliminated. With this project, Istanbul will, in a sense, have a new island. The project will improve the quality of life and economic value in the residential areas surrounding Kağıthane River. A total of 260 thousand cubic meters of sea water per day that reaches the Ayazağa transfer center via its own natural flow using the water collection structure built in Sarıyer-Çayırbaşı area in Bosporus will first reach the Ayazağa River and then give life to Haliç after being pumped to Kağıthane river from here. 122 The Building Automation of the Polat Tower Residence that is Integrated with the Fire System Introduction On 17 July 2012, a fire started at the 122 meters tall 42 storey Polat Tower. The fire was reported to be due to ignition of the cable isolation materials and plastic parts because of a malfunctioning due to an unknown cause at connection points of the electrical cables with air conditioning devices and other elements of the HVAC system located in the area called installation shaft where the cooling units of the floors are located. It was stated that this ignition caused a heat load between the building facade isolation material and the concrete surface of the building and this heat load ignited the internal aluminum coating and intermediary polystyrene coating of the alucobond composite siding and that the ignition turned into flames on the outside and spread all over the whole facade siding due to air circulation. The building is equipped with an automatic HVAC (climatization) and lighting system fully integrated with the fire alarm, card access, theft alarm and CCTV systems and all residents evacuated the building safely. The fire was extinguished as a result of intense efforts of the firefighters both on the ground level and from air. There was no casualty or injury. 132 Human centered energy control: taking the occupancy in the control loop of building systems Dimensioning of Control Valves and Its İnfluence on Energy Savings Seçil Kızanlık İSKENDER /Danfoss Turkey Central Heating Department Istanbul Regional Sales Manager Energy savings in every area has been gaining increasing importance due to rapid the depletion of global energy resources, With the highest levels of energy consumption, the heating and cooling sectors have been fulfilling their duty by doing their best to contribute to the goal of energy savings. This study is focused on valve dimensioning which has been one of the major subjects faced in almost every heating and cooling project. The valve that is the subject of the study is the 2 way automated control valve which is seen as a ‘must-have’ for variable-flow- rate systems. Due to wrong valve selection which is usually the result of a careless selection process, we’ve been both compromising comfort and increasing waste of energy. This study demonstrates, using examples, the consequences of wrong valve selection. Key words: Control valve, terminal unit, authority, valve characteristics 1. Introduction For heating, cooling and ventilation systems, distribution of energy consumption depends on numerous parameters as well as on all of the equipment in the system. The requirement for heat control varies widely depending on the complexity and size of the system as well as on the type of the equipment used. Parameters that influence energy consumption are radiation, outside temperature, inner loads, temperature setting, incoming fresh air, building structure, energy generation and transfer efficiency. Depending on these parameters, the areas for energy savings will be as follows; pumping, flow rate limiting, cooling group Δt, regional cooling, terminal units (fans), temperature setting and comfort temperature. 96 MAKALE 96 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 + Kontrol Vanalarının Boyutlandırılması ve Enerji Tasarrufuna Etkisi Dünyaüzerindekienerjikaynaklarının tükenmesi ileheralandaenerji tasarrufunaönemverilmeye başlanmıştır. En çok tüketim oranlarından birine sahip olan ısıtma, soğutma sektörü de her geçen günbu konuyadaha fazla katkı koyaraküzerinedüşen görevi yapmaktadır. Buçalışmadaher ısıtmavesoğutmaprojesindekarşımızaçıkanvanaboyutlandırılmasıüzerinde durulmaktadır.Çalışmaya konuolan vanaartıkdeğişkendebilisistemlerin vazgeçilmeziolan2 yollumotorlu kontrol vanalarıdır.Çoğu zaman özensizce yapılan vana seçiminin yanlış olması durumunda hem konfor şartlarımızdan taviz veriyoruz hem de gereksiz yere enerji sarfiyatını arttırıyoruz. Bu çalışmada yanlış yapılan seçimler doğrultusunda karışılacaklarımızı örnekler üzerinde görebiliyoruz. AnahtarKelimeler: Kontrol vanası, terminalünite, otorite, vana karakteristiği Danfoss TürkiyeMerkezi IsıtmaBölümü İstanbulBölgeSatışMüdürü SeçilKızanlık İSKENDER Şekil1. Vana kesiti 1.Giriş Isıtma, soğutmavehavalandırma sistemlerin- de enerji tüketim dağılımı birçok parametreye ve sistemdeki ekipmanların tümüne bağlıdır. Sıcaklık kontrolü gereksinimi, sistemin karma- şıklık derecesine, büyüklüğüne ve kullanılan cihazların tipine bağlı olarak geniş ölçüde de- ğişir. Enerji tüketimini etkileyen parametreler; radyasyon, dış hava sıcaklığı, iç yükler, ayar sıcaklığı, alınan taze hava, bina yapısı, enerji üretim ve transfer verimliliği. Buparametrele- re bağlı olarak tasarruf edebileceklerimiz ise; pompalama, debi limitleme, soğutma grubu ∆t,bölgesel soğutma, terminalüniteler (fan), sıcaklık ayarı ve konfor sıcaklığıdır. Kontrol vanaları ile debi ve sıcaklık kontrol performansını arttırmak tüm kullanıcılara fay- da sağlar. Bu fayda konfor seviyesinde artış, düşük enerji tüketimiyle faturalardaki düşüş ve daha sessiz vana çalışması olarak bize döner. Otomatik kontrol vanaları ile sıcaklık, nemlilik, akış ve basınç olmak üzere birçok değişken kontrol edilebilir. Ancak doğrudan kontrol et- tiğimiz iki değer aslında sıcaklık ve basınçtır. İki yollu otomatik bir vanaya giren akışkan termostattan veya bina otomasyonundan al- dığı bilgiye dolayısıyla ısıtma ya da soğutma ihtiyacına göre tam ya da azaltılmış debide vanadan çıkar ve terminal üniteye gider. İs- tediğimiz debiyi tam olarak yakalayabilmek aşağıda bahsedeceğimiz vana otoritesi, vana karakteristiği ve sistem karakteristiğine bağlı olan vana boyutlandırması ilemümkündür. 2.Vana Teorisi 2.1KvKavramı Kvhidrolikkanunlarabağlıbirkavramdır.Vana kapasitesinin en basit şekilde belirlenmesini sağlayan bir sabittir. Kv değerleri vana üreti- cileri tarafındandeneylersonucundabelirlenir. Teknikolarak ifadeedersekvananınüzerindeki 1 bar basınç düşümünde 1 saatte geçebilecek debimiktarı kv ile eşittir. Kv kavramı Kasım 1944’de Amerika’da doğ- muştur. Kv faktörü ya da kv değeri VDI/VDE Richtlinien No 2173 standardında tanımlan- mıştır. Bu kavrama göre vana üzerindeki ba- sınç düşümü ∆p, debinin Q karesi ile doğru orantılıdır. (Darcy-Weisbach formula=>∆p ~Q2) Yukarıdaki vana kesitinde basınç noktalarını görebiliyoruz.Bu senaryoda I ve II olmaküzere iki durum sözkonusudur. Kv değerinde basınç düşümü 1 bar idi dolayısıyla dP 2 (dP ıı )’yi 1 bar, Q 2 (Q ıı )’yi kv olarak düşünürsek : Q 1 =kv√(∆P 1 /1)=kv√∆P 1 Ve son olarak kv=Q√∆P 1 m ³ /h elde edilir. ∆P ı /Q ı 2 =∆P ıı /Q ıı 2 ∆P ı /∆P ıı =Q ıı 2 /Q ı 2 Q 1 =Q 2 √(∆P 1 /∆P 2 ) POMPA-VANA DOSYASI MAKALE 98 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 + 0 Akış %100 0 Mil pozisyonu %100 0 Mil pozisyonu%100 %100 Isı çıktısı %100 Isı çıktısı %100Su debisi Şekil2. Şematik bağlantı gösterimi Formüllere dalmış iken gözden kaçırmamamız gerekenbirnoktayı sayısal örneküzerindeaçık- layalım.Basınçdeğişirsedebine kadardeğişir? Bu hususun önemli olmasının nedeni artık de- ğişken debili sistemler tasarlıyor olmamız ve debi-basınçdengelerinin sık sıkdeğişmesidir. Aşağıdaki örnekte kontrol devresindeki basınç 50kPa, bunun karşılığı olarak bataryada 15 kPa, kontrol vanasında35 kPa’dır.Bataryadan geçmekte olan debi ise3,6m³/h’dir. Kontrol devresindeki basıncın sistemdeki basınç değişikliklerinde etkilenerek 100 kPa çıktığını öngörüyoruz. Bu basınç alt veya üst katlardaki sistemlerin kapanması sonucuartış gösterebilir. Görüldüğü gibi basıncın 2 katına çıkması %41,4daha fazla suyaneden oluyor.Sistemi- mizde 3,6m ³ /he ihtiyaç var iken, kontrol va- nası ikinci durumdaki yükselen basınç ve debi ile savaşmak durumundadır. Bu ise daha çok enerji sarfiyatı, daha zor kontrol ve daha kısa vana ömrü demektir. 2.2SistemKarakteristiği Sistemin karakteristiği bir başka deyişle çalış- ma şekli aslında sistemdeki tüm ekipmanlara bağlıdır. Aşağıdaki grafiklerin sonuncusunda görülen yeşil çizgi bir terminal ünitenin kont- rol vanası ile çalışması sonucu elde edilen emisyonu gösteriyor.Kırmızı çizgiye sahip olan grafik sudanhavaya bir eşanjörün su debisine göre emisyonunu gösterir. Mavi çizgiye sahip grafik ise logaritmikbir vananın karakteristiği- ni göstermekte. Bu iki eğriyi birbiri ile çakıştı- rırsak sonucunda elde etmek istediğimiz yeşil çizgiyi elde ediyoruz. Farklı karakteristikte motorlu vanalara ihti- yaç duyuyoruz çünkü sudan suda ısı değişi- mi yaptığımızda farklı, havadan havaya ısı değişimi yaptığımızda farklı bir eğride ısımız oluyor dolayısıyla motorlu vana karakteris- tikleri çeşitlenmektedir. Lineer tip vanalarda milin hareketi ile debide görülen artış eşittir. Bu karakteristik örneğin buhar serpantinleri için uygundur. Eşit yüzdesel vanalarda mil kapalı konudan açık konuma doğru giderken üssel bir debi artışı oluşur, yani milin pozis- yonundaki eşit değişimlere karşı debi eşit yüzdelerle artar. Aşağıdaki şekilde görülen ikinci grafik eşit yüzdesel bir vananın eğrisidir. Örnek olarak vermek gerekirsemil pozisyonu (strok) %50’den %70’e çıkarsa debi %150 artarak%10’dan%25’e çıkar. Mil pozisyonu ∆H=50 kPa Q=3,6m³/h ∆Pcoil=15 kPa ∆Pcv=35 kPa ∆H yeni = 100 kPa ∆P FCUyeni +∆P CVyeni = 100 kPa Q yeni =Q √∆H yeni /∆H= 3,6√1/0,5=5,09 m 3 /h=> 41,4% Örnek Mil pozisyonu Exponansiyonel vana karakteristiği Mil pozisyonu Lineer vana karakteristiği Su debisi Su debisi %80’den%100’e çıkarsa debi yine%150 ar- tarak%40’dan%100’e çıkar.Bu karakteristik ise sulu serpantinlerde kullanılmalıdır. Eşit yüzdesel vananın karakteristiği Isıtma ve soğutma cihazlarının performansı aşağıdakilerin hepsinin doğru seçimine bağ- lıdır: Kontrol vanası boyutu, kontrol vanası karak- teristiği,balans vanasıboyutu, kontrol vanası vebalans vanasınınbasınçdüşümü. 2.3VanaKarakteristiği En çok karşılaştığımız iki vana karakteristiğini aşağıdaki eğrilerde görebiliriz. Ancak her bir grafikte birkaç farklı eğri var. Bunun nedeni mavi çizgiyle görülen eğriye sahip olduğunu düşünerek kullandığımız kontrol vanasının karakteristiği ancak otoritesinin “1” olması durumunda geçerlidir.Aksi takdirde eğrimiz olması gereken yerden sapacaktır. Otorite de- ğerimizin düşmesi ile eğri istenilenden daha da uzaklaşmaktadır. UYGULAMA 122 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 + İstanbul Boğazı’ndaki Sarıyer– Çayırbaşı’nda inşa edilen su alma yapısı ile Ayazağa terfi merkezine 32 m’lik derinlikten kendi doğal akışıyla ulaşan günde 260 binm³ deniz suyu buradan önce Ayazağa Deresi’ne, sonra da Kağıthane Deresi’ne pompalanarak Haliç’e yeniden hayat verdi. Ayazağa – Sarıyer – Çayırbaşı arasına inşa edilen5km’lik tünel tamamlandı.Cendere’den gelen deniz suyu Kağıthane Dersi’nden geçe- rek Haliç’e ulaştı ve böylece İSKİ’nin 3 sene önce başlattığı projede sona gelindi. Boğazdan Haliç ’e Deniz Suyu Projesi Haliç’i besleyen Kağıthane Deresi, çevresindeki imar faaliyetleri sebebiyle yağışın olmadığı dönemlerde kuruyor,Haliç’le birleştiği noktada zeminde biriken çamur çevresini olumsuz etkiliyordu. Haliç’in dere ile birleştiği noktalarda su yenilenmesi olmadığından çözünmüş oksijenmiktarı azalarak su altı yaşamını da olumsuz etkiliyordu. İSKİ’nin hayata geçirmiş olduğu proje ile İstanbul Boğazı’nın suları Kağıthane Deresi ile Haliç’e ulaşacak. Kağıthane Deresi’nde sürekli akışkanlık sağlanmasıyla sudaki çözünmüş oksijenmiktarına bağlı olarak su biyolojisine katkı sağlanacak. Aynı şekilde oksijen oranı yüksek boğaz sularının Haliç’e ulaşmasıyla Haliç’in suyu yenilenerek su sirkülasyonunun düşük olduğu bölgelerde septikleşmeden kaynaklı koku sorununun önüne geçilecek. Hayata geçirilen bu proje ile İstanbul adeta yeni bir adaya kavuşmuş olacak. Proje aynı zamanda Kağıthane Deresi civarındaki yerleşim bölgelerinin de yaşam kalitesiyle birlikte ekonomik değerini de önemli ölçüde artıracak. Sarıyer – Çayırbaşı’nda inşa edilen tünel aracılığıyla önce Ayazağa Deresi’ne, sonra da bağlantılı olarak Kağıthane Deresi’ne akan İstanbulBoğaz’nın suyu sayesindeHaliç’te su dolaşımı sağlanarak Haliç’in 1950’li yıllarına dönüşü sağlanmış oldu. Deneme amaçlı ola- rak salınan Boğaz suyunun Haliç’e aktarımı ile ilk aşamadaHaliç’teki rif yapısı ve biyolojik çeşitlilikarttı.Bugünlerde gerekHaliç’inKağıt- haneDeresi’ne bağlandığı bölgelerde, gerekse Kağıthane Deresi’nin içinde bile artık bolmik- tarda balıklara rastlanılmakta. Önümüzdeki günlerde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Kadir Topbaş tarafından resmi açılışı yapılacak olan Boğaz’dan Haliç’e Deniz Suyu Projesi için Sadabat Deresi olarak da bilinen KağıthaneDeresi’nin21. yüzyılda yeniden eski canlılığına kavuşması bekleniyor. SU PROSES DOSYASI UYGULAMA 124 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 4. TBM2500: l Projede kullanılan TBM,11m’lik kesici kafa ve kalkan arkasında da 9 adet Gentry’den oluşan45m’likekipmanı ile toplamda56m uzunluğunda birmakinedir. l TBM kesici kafasında toplamda 21 adet kesici elmas disk bulunmaktadır. Kazı çapı 3120mm olarak yapılır ve her kazıda 1m ilerleme kaydedilir. l Herkazıbittiğindekalkan içine1m genişliğin- de6adet segment taşından oluşan ringdizilir ve itme işleminedevamedilir.Ringdizildiğinde tünel içgenişliği2500mm’yibulur. l Kazılardan çıkan hafriyat konveyör bant yar- dımı ilemakinanın arkasında hazır bekleyen lokomotifin kovalarına boşaltılır ve kazı ta- mamlandıktan sonra çalıştığı şafttan portal vinçyardımı ilekovalarkamyonlaraboşaltılır. 5. İçKaplamaBetonu: l Tünel Kazısı segmentli bir şekilde tamam- landıktan sonra, tünel içinde ikinci kaplama betonu dökümüne başlanır. l Segmentli bir şekilde tünel tamamlandıktan sonra 2500mm olan tünel çapının içine, iç kaplamakalıbıkurulurve15cmkalınlığında iç kaplama betonu dökülür. l İçkaplamabetonudökümündensonra tünel inşaatı tamamlanır,PVCmembran korumalı 2200mm çapında tünel hattı elde edilir. Boğaz’danHaliç’eDenizSuyu Tüneli’ninÖzellikleri Projenin Teknik ve İnşaiBilgileri 1.TerfiMerkezi: l ŞaftÇapı:12,10m l Şaft Yüksekliği:32,00m l TBMGirişŞaftı l Bu şaftın tabanına konulan 3 adet pompa ile (3000 lt/sn) şafttaki deniz suyuAyazağa Mevkisi’ne terfi ettiriliyor. Buradan, kendi cazibesiyle Kağıthane Deresi’nden geçen deniz suyuHaliç’e akıyor. l Tünel, Ayazağa ile Sarıyer Çayırbaşı ara- sında inşa edildi. l Deniz suyu, 32 m derinlikten Ayazağa Deresi’ne pompa ile terfi ediliyor. l Çayırbaşı’nda, ince ve kaba ızgaranın bu- lunduğu su alma yapısı var. l Boğaz suyu, cazibeyle Ayazağa’ya kadar ulaşıyor. l Ayazağa’da terfi istasyonu inşa edildi. l Tünel, günde 260.000m³ suyu terfi ede- cek. 2.TünelŞaftları (HT1 -HT2 -HT3): l ŞaftlarınÇapı:7,50m l Şaftların Yüksekliği:HT1: 18m,HT2: 48m, HT3:41m l HT1Şaftı TBM çıkış şaftıdır. HT2 veHT3Şaftlarının yapımamaçlarındaki en önemli unsurlar tünel hattındaki atmosfer ba- sıncının düzenlenmesi için şaftların birer baca görevi yapması, TBM’in şafta ulaştığında yeni hatta başlamadan önce yapılması gereken ba- kım - onarım -hizmet işletme şaftlarıdır. 3.Boru İtmeHattı: l HT1 Şaftı ile Su Alma Ağzı arasındaki 740 m’lik kısımdamevcut zemin alüvyon - kuş- dili formasyonuna sahip bir yapı gösterdi- ğinden veprojede kullanılan TBMbu zemin- de kullanılamadığından dolayı bu hat boru itme tekniği ile geçildi. l HT1 ile Su Alma Ağzı arasında 7 adet Menhol ve 1 adet Su Alma Yapısı bulun- maktadır. Menhollerin her birinin arası yaklaşık 80m olup, yapım amaçları boru itilirken itme pistonlarındaki basınçları zemin baskısından dolayı azaltmak ve hat boyunca atmosfer basıncını düzenle- mektir. l Zeminin elverişsiz olması ve makinenin artan piston basıncı dikdörtgen planlanan boru itme menhollerini dairesel olarak ya- pımına zorlamıştır.