Tesisat Dergisi 192. Sayı (Aralık 2011)

198 Tesisat Dergisi Sayı 192 - Aralık 2011 MAKALE 158 Tesisat Dergisi Sayı 192 - Aralık 2011 İklim değişikliği ve enerji tasarrufu üzerine hararetli tartışmalarda, oluşturulan çevrenin üzerinde durulacak en önemli konu olduğu bilinmektedir.%40 ile en büyük enerji kullanı- cısı ve%36’lara yakındeğerle enbüyük karbon salımı yapıcısı olarak, AB içinde yer alan 200 milyonküsurbina tasarruf içinenbüyükpotan- siyele sahip birimi oluşturmaktadır. Son kabul edilendeğişiklikyapılmışBinalarınEnerjiPerfor- mansıDirektifi (YeniBEPD) eğer uygun şekilde ve zamanında tatbik edilebilirsebupotansiyeli harekete geçirebilecektir. Ancak direktifin bazı maddelerinin açıklığa kavuşturulmasına ve birbirleriyle uyumlu hale getirilmesine ihtiyaç vardır. 2010/31/EUDirektifinden,madde2,2: “Hemen hemen sıfır enerjili bina” anlamı, di- rektifinEk I’ine görebelirlenecek şekilde enerji performansı çok yüksek olan bina demektir. Hemen hemen sıfır veya gerekli olan çok dü- şük enerji ihtiyacının önemli bir kısmı da, te- siste veya yakınında yenilebilir kaynaklardan üretilen enerji dâhil olmak üzere, yenilenebilir kaynaklardan karşılanmalıdır. İklim değişikliğiyle mücadele etmek, enerji tedarikini güvence altına almak ve Birliğin re- kabet edebilirliğini güçlendirmek için Avrupa Komisyonu 2007 yılında 2020 yılında erişile- cek “20-20-20” hedefleri üzerindemutabakat sağlayarak“İklimveEnerjiPaketini” yayınladı. Özellikle bunlar AB sera gazı salımlarını 1990 seviyesinin en az%20 altına indirmeyi, AB de enerji kullanımında yenilenebilir enerjinin payı- nın%20’ye çıkartılmasını ve enerji verimliliği- ninartırılmasıylaoluşacakprojeksiyonla toplam primerenerjikullanımın%20azaltılmasını içer- mektedir. Ticari ve konut olarak kullanılan yeni ES-SOAvrupaGüneş IşınlarınaKarşıKorumaOrganizsyonu DickDOLMANS Değişiklik Yakında Yeni Direktif: Hemen Hemen Sıfır Enerjili Binalar vemevcutbinalar,artanenerjiverimliği içinçok çekicibirpotansiyel oluşturmaktadır ve gelecek on yıllar içinde enerjinin%20’den%40’a azal- tılmasına yardımcı olabilirler. Karbon salımlar da, eğer yenilebilir enerji kaynakları dengeye getirilebilirse, şüphesiz, belki de daha yüksek bir yüzde ilebunu takip edecektir. YeniBinalarınEnerjiPerformansı Direktifi (YeniBEPD) 2002 yılında orijinal direktifin binaların enerji performansını artırma hedefleri arasında daha iyi enerji verimliliği,minimum enerji ihtiyacı ve belgelendirmebulunmaktaydı.Uygulama,enki- bar ifadesiyle, yavaş ve kararsız oldu.Bazı üye ülkeler daha az istekli oldular ve inşaat sektö- rü “Akıllı Enerji Avrupa Yayıncılığın”¹ belirtti- ği şekilde “değişiklik karşısında durgunluk, atalet gösteren ciddi bölünmeye uğradı”. Bu nedenle Binaların Enerji Performansı Direk- tifi (2010/31/EU) gerçek bir “değişme” ihti- yacı gösterdi ve bu yeni direktif 18 Haziran 2010’da birliğin resmi gazetesinde yayınlan- dı. Tüm üye ülkelerde 2013 ortasında tam anlamıyla uygulamaya geçecek. Yeni BEPD orijinal direktifin prensiplerini korumaktadır, ancak kapsamı genişletecek bazı hüküm gruplarını açıklığa kavuşturmakta ve kolay- laştırmakta, belirli şartları güçlendirmekte ve enerji verimliliğini tanıtmada özel sektörün önderlik edici rolünü vurgulamaktadır. Yeni BEPD’nin anahtar unsurları arasında şunlar yer almaktadır: • Direktif büyüklüğüne bakmaksızın tüm binaları kapsamaktadır (orijinal direktifte yenilenme için eşik değeri olan 1000 m² kaldırıldı: Tüm küçük konutlar kapsam dı- şıydıbudabinastokununbüyükbirkısmının kapsam dışında bırakmıştı). • Tüm yeni binalar 2020 yılına kadar (kamu sektöründen2 yılönce) “Hemenhemensıfır enerjili bina” olmak zorunda. • Üye ülkeler tadilata girecekmevcut binalar içinminimum enerji performans şartlarını, bina ve genellikle binanın dış kısmı için, ekipman bazında belirleyeceklerdir. • Yeni binalar (2020 yılına kadar) ve yenile- necek, tadilata girecek binalar için, “mali- yet bakımından en uygun seviyeye ulaşmak için” karşılaştırmalı inceleme metoduyla beraber minimum enerji performans sevi- yelerinin belirlenmesine ihtiyaç vardır. • “Maliyet bakımından en uygun seviye” bina- nın ömür süreci içinde endüşükmaliyeti sağ- layacakenerjiperformansseviyesiolarak tarif edilmiştir.Buna sadece yatırımmaliyeti değil, bakım, işletmevehatta kulanımömrü sonun- dahurdayaçıkarmamaliyetidegirmektedir. HemenHemenSıfırEnerji Burada iki yeni tanımın sert tartışmalara yol açacağı açık olarak gözükmektedir, “Hemen hemen sıfır enerjili binalar” ve “Maliyet bakı- mından en uygun seviye”, bu iki kavram açık- lama ve yoruma ihtiyaç göstermektedir.Direktif “Hemen hemen sıfır enerjili binaları” “enerji performansı çok yüksek olan binalar” şeklinde tanımlamakta ancak kapıyı yorumlara ardına kadar açık bırakmaktadır. DG enerjinin karar vericikonumundakiMichaelaHoll’ındabelirttiği gibi²; “Birbiriyle uyumluminimum veyamaksi- mum şartları vermediğimizden, bu konular tam olarak Üye Ülkelerin “çok yüksek enerji perfor- mansından’neanladıklarınabağlı olacaktır”. ¹ Avrupa’da hemen hemen sıfır enerjili binalar beyin fırtınası çalışması, AkıllıEnerjiAvrupa2010. ² REHVA Journal 5/2010,Eylül 2010. ³Labirentte yol bulma n°2 ’,ECEEE,Eylül 2009 de belirtildiği gibi. 4 Labirentte yol bulma n°2 ’,ECEEE,Eylül 2009. YAPI TEKNOLOJİ DOSYASI MAKALE 160 Tesisat Dergisi Sayı 192 - Aralık 2011 Hatta daha hassas bir tanım olan “net sıfır enerjili bina” için dahi farklı tanımlarmevcut- tur. Uluslararası Enerji Ajansından (Interna- tional Energy Agency (IEA)) Jens Laustsen’in önerdiği gibi “net sıfır enerjili binalar” “tüm yıl boyunca nötr olan yani elektrik şebekesine, şebekeden çektiği kadar enerjiyi geri besleyen binalardır”³. Enerji tasarrufu yapan bir ekono- mi için Avrupa Konseyi (The EuropeanCouncil foranEnergyEfficientEconomy (ECEEE)), “sı- fır karbonlu bir binanın bir yıl içinde binanın tükettiği fosil kaynaklı enerjiden çıkacak kar- bon salımlarını karşılayacak yeterli miktarda karbon içermeyen enerji üreten bir bina” oldu- ğunubelirterek,kaygıduyulacakkonunun ilave karbon salımları olduğunu işaret etmektedir 4 . Bekleyelim ve inşaat sektörünün bu problemi nasıl çözeceğini görelim. Üzerinde çalışacak- ları yaklaşık bir on yıl ve -”değişikliğe karşı gelen durağanlıkları” var. UygunMaliyet “Uygunmaliyet” terimi birçok soruyu berabe- rindegetirecektir. “Maliyet”enormalbakışaçısı sadece görünen yatırımı dikkate almaktır, buna karşılık ürünün ömür süreci içindeki bakım masrafları, işletme giderleri ve kullanım ömrü sonunda hurdaya çıkarma masrafı da dikkate alınmalıdır. Uygun maliyet seviyesini tahmin etmede kullanılacakmetot – Yeni BEPD’de de belirtildiğiüzere,henüzmevcutdeğildir.Komis- yonca Üye Ülkelere, EN Standardı 15459’daki bugünkünetdeğeredayanan,enerjiperforman- sının hesaplanması ve masraf hesaplaması sonucuyla ilgili 30 Haziran 2011’e kadar bir karşılaştırmalı çerçeve çalışması sunulacaktır. 2010/31/EUDirektifinden,madde2,14: “Maliyet bakımından en uygun seviye” bina- nın tahmin edilen ömür süreci içinde endüşük maliyeti sağlayacak enerji performans seviye- si olarak tarif edilmiştir.Burada: (a) Endüşükmaliyetenerji ile ilgili yatırım,ba- kım ve işletmemaliyeti (buna uygulanabil- diği yerde enerjimasrafları ve tasarruflar, ilgili binanın kategorisi, üretilen enerjiden sağlanan kazançlar da girmektedir) ve uygulanabildiği yerlerde hurdaya çıkarma masraflarıdadikkate olarakbelirlenir; ve (b) Tahmin edilen ekonomik ömür süreci her üye ülke tarafından belirlenecektir.Bu ta- nım bir binanın tahmin edilen kalan eko- nomik ömür süreci için bir bütün olarak belirlenen enerji performansı şartlarına veya bina elemanları için belirlenen enerji performans şartlarının belirlendiği yerler- de bir bina elemanının tahmin edilen eko- nomik ömrüne atıf yapar. En uygunmaliyet seviyesi tahmin edilen eko- nomik ömür sürecinde hesaplanan maliyet fayda analizlerinin pozitif olduğu performans seviyeleri aralığının içinde olmalıdır. Üye ülkeler daha sonra bu çerçeve çalışmayı kendilerine ait ulusal parametreleri, örneğin iş- çilik,maliyet, faiz oranı, enerji fiyatları vb. yan- sıtmak üzere tamamlamalıdırlar. Mevcut Net Değer (NetPresentValue [NPV]),bir tanımınbir yatırımın kazançlı olup olmadığını gösterdiğini söylemektedir. Faiz oranını dikkate alarak, bu değer bir yatırımın ıskontolu nakit girdisinden iskontolu olarak nakit çıkışlarının çıkartılması- dır. Yeterince kazançlı olması için bir yatırımın MevcutNetDeğeri sıfırdanbüyük olmalıdır. Böyle bir hesaplamanın sonucunun ne olaca- ğına ilişkin bir örnek Avrupa Bina Performans Enstitüsünce yazılanmükemmel “Maliyet Ba- kımındanUygunluk, YeniBEPD 2010’dakiMe- todoloji ve Zorlukların Tartışılması,” raporunda görülmektedir. Teorik bir referans binada olası farklı ölçüm paketleri gösterilmekte ve çubuk grafik kullanılan primer enerjiye göre genel masraflar olarakmaliyet paketlerini işaret et- mektedir.Genelmasraflarıhesaplamametodu EN 15459’da tarif edilmiştir: (Binaların Enerji Performansı – binalardaki enerji sistemleri için ekonomik değerlendirme prosedürü) YeniBir Yaklaşım Bazı endüstri kollarımızın bu tarz düşünme ve yatırım yapmaya alışması biraz zaman alacaktır. Örneğin güneş enerjisini gölge- leme (güneşten korunma şemsiyeleri) en- düstrisi yeni bir dünyadır ve gelecek için bir zorunluluktur da. İçinde yaşadığımız ve çalıştığımız binaların konforlu, kullanışlı, gü- venilir, sağlıklı, enerji tasarrufu sağlayan ve sürdürülebilir olmaları ve bunların hepsinin aynı anda olması, beklenmektedir. Mevcut binalar için, bu üstesinden gelinmesi olduk- ça zor bir durumdur. Bu hırslı enerji tasarruf hedeflerine yeni inşaatlar dışında asla elde ulaşılamayacağından, bina yenileme pazarı- nın yani BEPD’den sonra büyük bir patlama göstereceği beklenmektedir.Mevcut konutlar ve ticari binalar genellikle yıllık 250 kWh/m² veya daha fazla enerji kullanmaktadır. Bu- günmevcut bina inşaat teknikleri bu rakamı rahatlıkla 100’ün altına düşürebilir. Birka- çını saymak gerekirse; Fransa, Almanya ve İsviçre’de mevcut veya yakında devreye gi- recek düzenlemelerle bu gereken rakam yeni binalar için 50 veya daha da altına inecektir. Bubüyükbir farktır.Fakatekonomikhesapla- malar enerji tasarrufunda başarılı bir yatırım için güçlü bir teşvik de getirmektedir. Hemen hemen sıfır enerjili bina. Enerjimaliyeti - Isıtma, soğutma, havalandırma ve aydınlatma için - Üretilen enerjiyi de dikkate alarak (örneğin Fotovolatik pillerden) - Hurdaya çıkarmamasrafı - Enerjiyle bağlantılı diğermaliyetler (örneğin harici gölge için kapla- ma) - Cihaz bakımmasrafları/koruyucu önlemler. - Cihaz yatırımı (kazan, havalandırma sistemi vb. - Bina kaplamasına yatırım (pencereler, ısıl yalıtım) Primer enerji tüketimi [kWh/m²] Genel Masraflar [ € /m²] Farklı paketler içinmaliyet hesabı, sadece örnek olarak verilmiştir. KaynakBPIE:Maliyeti en uygun hale getirme,Metodolojinin tartışılması ve YeniBEPD2010’daki sorunlar. Rehva Journal/December2011 UYGULAMA 148 Tesisat Dergisi Sayı 192 - Aralık 2011 Atık su arıtma şirketi Bluewater Bio Interna- tional, Güney Afrika’da bulunan Bodend atık su işleme tesisindeki HYBACS (Hibrid Aktive Madde) sisteminin kurulumunu tamamladı ve 17.000 kişiye hizmet vermekte olan bu tesis şuandadevreye girmişbulunmakta ve yüksek kaliteliEffluentüretmekte.Belediye tarafından planlanan ikinci aşama genişletme sürecinin tamamlanmasından sonra projenin toplam maliyetinin yaklaşık 8milyon dolar civarında olması beklenmekte ve bu büyüme ile tesisin kapasitesinin 7 binmetreküpe ulaşması plan- lanmakta. Bluewater Bio ve HeadstreamWater Holdings firması arasında imzalanan sözleşme ile ha- yata geçirilmişolanprojeaşırı yükaltındaolan ve ilave kapasiteye ihtiyacı bulunan Bodeng Kanalizasyon Arıtma tesisine ilave olarak planlanmış. Mevcut Botleng tesisinin yanına kurulmuşolanbu ilave tesisBluewaterBio’nun patentli HYBACS sistemini kullanmakta ve bu sistem günde 3.500metreküplük ilave işleme kapasitesisunmakta.HYBACSsistemi,sürecin temelini oluşturan ikiSMARTTM (ŞaftMontajlı İleri Reaktör Teknolojisi) sistemi içeren ünite üzerine yerleştirilmiş durumda.Madde arıtma tesisi atık suyu kimyasal oksijen talebi (COD), amonyak ve toplam fosfor konsantrasyonla- rı ile işlemekte. Bunların miktarları sırasıyla 600,45 ve6mg/l. Botleng’deki yeniHYBACS tesisi biyolojik dev- reye alma aşamasının sonuna yaklaştıkça, alınan örnekler arıtılan atık suyun oldukça yüksek kaliteli olduğunu ve gerekli olan sıkı atık su gerekliliklerini fazlasıyla karşıladı- ğını göstermekte. Ancak tesis şu anda tam tasarım yükünde arıtma yapmamakta. COD miktarı 30mg/l’den, amonyak konsantrasyo- nu 1mg/l’den ve nitrat konsantrasyonu da 4 mg/l’denaz.TParıtmaoranıdaşuanda yüzde 90’ın üzerinde. Botlent Atıksu İşleme Tesisi Mpumulan- ga Vilayeti sınırları içinde bulunan Del- mas kasabasına hizmet vermekte. Delmas Johannesburg’un 60 km doğusunda yer al- makta ve yaklaşık 92 bin nüfusa sahip. Bot- leng, bölgedeki iki atık su işleme tesisinden bir tanesi. Diğeri de Delmas şehrindeki atı su işleme tesisi.Bu kanalizasyon atık işleme tesislerinin, ilgili otoritelerin spesifikasyon- ları ile uyumlu olan ve besin maddelerinin temizlenmesini de içeren atık su üretebiliyor Atık Su İşleme: HYBACS Çok Farklı Türde Organik Endüstriyel Atık Suyu Arıtabiliyor olması gerekmekte.HYBACS sistemimodüler sistem kapasite artırımı için çok uygun ve kasabanınhızlabüyümesidurumunda gerekli olacak kapasiteartışını karşılamaküzereatık su işlemekapasitesininekonomikbirbiçimde günde 7 binmetreküpe çıkartılmasına imkan vermekte. Tesisin sahibi ve işletmecisi Victor Khanye YerelBelediyesi ve bu yönetim, kasa- ba nüfusunun giderek artması sebebiyle hem bu tesiste hem deDelmas tesisinde kapasite artışına öncelik vermiş durumda. Yüksek kaliteli modüler işleme kapasitesi ve daha düşük enerji tüketimi ile HYBACS sis- temi gerek duyulan ilave kapasiteyi sağlama anlamında bu tesislerin yenilenmesi ve kapa- sitelerinin artırtılması ve tesislerin gerekli son ürün spesiifikasyon gerekliliklerini karşılama- sını garantilemesi için ideal bir çözüm olarak ortaya çıkmış. Yeni geliştirilmiş olan bir atık sistemi, şehir kanalizasyon sistemleri ve yüksek yoğunluklu endüstriyel atıklar, yemek atıkları, canlı hayvanatıkları, tekstilvehastaneatıksularıdahilolmaküzereçok farklıalanlardaüstünperformansveçok yönlülüksergilemekte. Hiperaktif ve yoğun biyokütle doğal olarak delikli rotorlara yapılmakta ve herhangi bir sistemin arazi, enerji ve sermayemaliyeti anlamında çok ekonomik olmasını sağlamakta. BluewaterBioHYBACS tesisi,BotlengGüneyAfrika SU PROSES DOSYASI UYGULAMA 150 Tesisat Dergisi Sayı 192 - Aralık 2011 Belediyenin sözleşmeli mühendislik danış- manlık firması olan Moedi Colsulting Engi- neers HYBACS sisteminin avantajlarını kabul etmekte ve Botleng tesisinin yenilenmesi için bu süreci önermiş bulunmakta. Bu fir- manın baş danışman mühendisi olan Marx Jordaan konuyla ilgili görüşlerini şu şekilde dile getirmekte: “Yeni HYBACS sisteminin Botleng tesisinde göstermiş olduğu su arıtma performansından çok etkilendik. Delmas ka- sabası büyüdükçe bu sistemin ideal bir sis- tem olmaya devam edeceğinden ve kapasite artırımı anlamında maliyet etken çözümler sunacağına inanıyoruz.” Bluewater Bio Genel Müdürü Daniel Ishag konuyla ilgili olarak görüşlerini şu şekilde dile getirdi: “Headstream Water Holdings firması ile imzalamış olduğumuz özel lisans anlaş- ması ileGüneyAfrika’daHYBACS teknolojimizi uygulamaya almış olmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Aynı zamanda, bu dönem içinde, Johannesburg’un yaklaşık 170 km kuzeyinde kalan Swartuggens kasabasında henüz inşa aşamasında olan bir başka tesis içinde sipa- riş almış durumdayız. Buna ilave olarak, yine Johannesburg yakınlarında olmak üzere, kuru- lacak üçüncü bir tesise yönelik olarak da He- adstream firması ile görüşmelerimiz devam et- mekte.Ayrıca,hemGüneyAfrikahemdekomşu ülkelerdendebazıpotansiyel teklifler var.” Headstream Water Holdings Yönetim Kurulu Başkanı Martie Janse van Rensburg ise şu yorumda bulundu: “Bluewater Bio firmasının HYBACS teknolojisinin Güney Afrika’da ilk kez devreye alındığı bu projeyi Swartruggens’deki proje takip edecek. Buna ilave olarak, bu yılın üçüncü çeyreğinde başlanılacak üçüncü ve en büyük projemiz de neredeyse kesinleşmiş durumda. Headstream Water’ın pazara olan ilgisi artmakta ve burada ve çevre bölgelerde Bluewater Bio’nun HYBACS teknolojisinin hızlı bir şekilde yaygınlaşmasını bekliyoruz.” Rensburg, aynı zamanda Johannesburg şeh- rinde yaşayan dörtmilyon kişiye su ve kana- lizasyon hizmetleri sunmaktan sorumlu olan Johannesburg Water’ın da Yönetim Kurulu Başkanı. HYBACS Bluewater Bio HYBACS sisteminin çok farklı uygulamalardaki atık su arıtma gerekliliklerini karşıladığınıbelirtmekte.Buuygulamalar şun- ları içermekte: O Şehir vemesken alanlardan gelen belediye atık suları ve evsel atık sular. O Daha sıkı düzenleme vemevzuatları karşı- lamak üzeremevcut atı su işleme tesisleri- nin yenilenmesi O Orta Doğu gibi su sıkıntısı bulunan yerlerde tarım, sulama, arazi yapılandırma ve yeşil- lendirme amacıyla atık su yeniden kullanı- mı O Alkollü ve alkolsüz içki üreticilerinin ürettiği atık sular O Yiyecek sektörünün atık suları O Dolgu arazi bölgelerinde biriken atık sular HYBACSsistemiaynı zamanda çok farklıorga- nik endüstriyel atık suları da işleme özelliğine sahip ve bunları arasında, yoğun canlı hayvan atık suları, tekstil üreticileri, hastane ve fabri- kaların atık suları var. HYBACS sistemi, Güney Kore’de geliştirilmiş bir sürece dayalı olan hibrid aktive çamur sis- temi. Kullanılan sistem, iki biyolojik aşama ve ardından bir temizleme aşamasındanmeyda- na gelmekte. Birinci aşama, üzerine biyokütle eklenmiş olan Bluewater’ın ŞaftMontajlı İleri Reaktör Teknolojisi (SMARTTM) üniteleridir. İkinci aşama ise, biokütleyi askıda tutan bir aktive çamur süreci. Firma, HYBACS sistemi- nin en sıkı atık temizleme standartlarını karşı- layabilecekniteliktenihaiürünüretme kapasi- tesine sahip olduğunu belirtmekte. Ancak, en sıkı TP standartları ile uyum anlamında ilave dozlama yapılması gerekebilmekte. Bahreyn Bluewater Bio da yakın zamanda Bahreyn’in Kingdoru Şehri Belediyesi ile bir sözleme im- zalamış. Projenin amacı, HYBACS sistemini kullanarak Tubli Koyu doğal rezervi için Tubli atık su işleme tesisinin yenilenmesi. 20 milyon dolar tutarındaki projenin hede- fi Tubli atık su işleme tesisinin kapasitesini arttırmak. Bu tesis ülkedeki bu alanda ikinci büyük tesis ve yaklaşık 800 bin kişiye hizmet vermekte. Sistem buraya kurulduğunda günde yaklaşık 100 binmetreküp su işleme kapasi- tesine sahip olacak (bu da 303 bin kişilik bir nüfus denk gelmekte). Bu sayede sistem tesisin nihai ürün kalitesini de ciddi oranda iyileştirmek olacak. Çamur işleme tesislerine yapılan yeniliklerle de proje aynı zamanda Kubli koyuna atık çamur biriki- mini de önleyecek. Tubli’deki mevcut ikincilatık su tesisibaşlan- gıçta günde 200 binmetreküplük bir kapasite için tasarlanmış durumda ancak bölgedeki hızlı şehirsel gelişme ve ekonomik patlama sonucunda tesise aşırı yükleme olmuş ve bu da işlenen suyun kalitesinde ciddi bir azal- maya yol açmış ve Tubli ekonomisine de zarar vermiş. Büyük biyolojik reaktörlerin ve temizleyicilerin yapımını önleyecek olan HYBACS sistemi ile yapılacak olan yenileme sonrasında, ikincil tesisin genel anlamda su işleme kapasitesi günde300 binmetreküpe ulaşacak. BluewaterBioHYBACSSMART ünitesi BluewaterBio International Filtration+SeparationDergisi July-August2011 MAKALE 38 Tesisat Dergisi Sayı 192 - Aralık 2011 1.Giriş Bu çalışmada yer almam önerildiğinde, ancak deneyimli genç olarak anılabileceğime inanıyor olmama rağmenmutlulukla kabul ettim. Yakla- şık 14 yıldır bu sektörde çalışıyorum ve sanırım sektörde yeralanbüyükbirçoğunlukgibisektörü tesadüfen seçtim. İmalat konstrüksiyon bölü- mündenmezun olduktan sonra 5 ay süre ile bir üretim tesisinde çalışma şansım oldu.Ancak bu kısasüreçtemeslekhayatımdakibeklentilerimin, seçtiğimçalışmakolu ilesağlanamayacağını fark ettim ve kendimce doğru firmanın arayışına gi- riştim. Sektörler hakkında fikir sahibi olmadığım için kendime sadece çalışmak isteyeceğim fir- manın yapısı ve yetkinlikleri ile ilgili bir çerçeve çizebilmiştim. Çerçevenin en dış kalın duvarını da firmanın personelinin teknik gelişimine ver- diği önem oluşturuyordu. Tesadüf eseri, benden 1 yıl önce sektöre girmiş bir arkadaşımın önerisi ile halen çalışmakta olduğum firma ile iş görüş- mesine gittim ve işe kabul edildim.Sektörüdeğil ama hedefime ilerlememe uygun firmayı bilinçli seçmiş oldum. Eğitime önem veren bir firma olması sayesinde ısı bölümündenmezun olma- mama rağmen bilgi açığımı hızla kapattım. Eğer, üniversite öğrenciliğim sırasında piyasayı tanı- ma şansım olsaydı, çalışacağım sektöre uygun dersleriseçmişolmayı tercihederdim.Eminimki böylelikledahabilinçlivedahakalitelibir işgücü olarak sektöre girmiş olurdum. Tahmin edilebile- ceği gibi başlangıçta ücretim birmiktar düşüktü. Çalışmaortamım,yönetimvekurumsallıkaçısın- Atölye çalışması kapsamında gençmühendislerin ve sektörün sorunlarına “Mavi Okyanus Stratejisi”kullanılarakbir yaklaşımsergilenmiştir.Önceliklesektörümüzdevarolandeğerlerve etkinlikleri tespitedilmiş,budeğerlerinetkinlikseviyelerininolmasıgerekennoktalar tartışılmıştır. Bu çalışmada çevrebilincininmevcut etkinliği ve olması gerektiğidüşünülen etkinlik seviyesi, daha genele yayılmış sonuçlara ulaşılabilmesi için düzenlenen anket çalışması sonuçlarının analizleri ilebirlikte sunulmaktadır. AnahtarKelimeler: Mavi okyanus stratejisi, çevrebilinci, enerji tasarrufu, yenilenebilir enerji Spirax IntervalfSan. ve Tic.A.Ş. Teknik veKaliteMüdürü DilşadBAYSANÇOLAK “Genç Mühendislerin ve Sektörün Sorunları” Atölye Çalışması ve Çevre Bilinci dan boyutunun çok daha üzerinde bir anlayışta idi. Benimle birlikte Makina Fakültesinden yaklaşık 220 erkek, 10 kadın Makine Mühendisimezun oldu.Diğerüniversitelerdebuoranerkekler lehine daha yüksekti.Buaçıdanbakınca erkek egemen birmeslekte,kadınolmanınçeşitli zorluklarısek- töre ilkatıldığımdönemdede vardı, sektörde sa- yısı önemli oranda artmış olmakla birlikte bugün debirkadınmakinemühendisiolmanınzorlukları devametmektedir. Tesisat sektörü tasarım aşamasından imalatına, uygulamasına,pazarlama ve satışına kadarbilgi ve teknolojinin yoğun kullanıldığı bir sektördür. 14 yıldırbu sektörde çalışıyorum vehala yenibir şeyler öğrenebildiğimi, kendimi geliştirebildiğimi görüyorum. Tesisat sektörünün bence en önemli farklarından biri bilgi paylaşımı ve gelişim anla- mındadinamikolmasıdır.Budinamizminiherge- çengüngelişen taleplereuyumsağlamak,dünya pazarı ile rekabet etmek anlamında korumak ve ilerletmek çabasındadır. Bu dinamizm, sektöre gençmühendislerin katılması ile daha da ivme kazanacaktır. Kendi hikâyelerimizden yola çıka- rak genç mühendislerin sektörü tanımalarının ve tercih etmelerinin önündeki engelleri ve bu engellerin sektördeki etkinliklerini belirledik. Bu engellerin kaldırılması ve sektör lehine dönüştü- rülebilmesi içinmavi okyanuslara yelken açmak gerekliliğinigördük. Mavi Okyanus Stratejisi bizlere sektörde etkin olan değerleri ve sektörün gelişimine engel olan- larını ortadan kaldırmak ve sektörün gelişimi için gerekli ancak günümüzde etkinliği az olan değerleri ise güçlendirerek sektörü rekabetin he- nüz kırmızılaşmadığı farklı okyanuslara taşımak anlamında bir yol gösterici olmuştur. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 2011 – 2014 yıllarını kap- sayan “Türkiye Sanayi Strateji Belgesi”nde de ifade edildiği gibi çevre dostu sistemler ve çevre politikaları Türk sanayisi için sürdürülebilir kal- kınma ilkelerinin önemli bir parçasıdır. Sanayi stratejisini temel olarak ilgilendiren iklim deği- şikliğiveendüstriyelkirlilikalanlarında yapılacak düzenlemelersanayimizin rekabetgücüneönemli etkileriolmasıbeklenmektedir. Bizlerdeçalışmamızda“ÇevreBilincini”veçevre bilincininyükseltilmesiniMaviOkyanuslarımızdan biriolarakelealmanıngerektiğinidüşündük.Çev- rebilinciaslında tekbirbaşlıkaltında toplamakla beraberbünyesinde,çevredostusistemler,enerji tasarrufu ve enerji geri kazanım çalışmaları, enerjinin verimli kullanılması, yenilenebilir enerji gibialtbaşlıkları içermektedir. 2.MevcutDurum Tesisat sektörü enerji kullanımı ile yakından ilgi- lenen, hem sanayiyi hem de konutları kapsayan uygulamalarınedeni ile oldukça genişbir sektör- dür. Tesisat sektörünün her kademesinde enerji tasarrufu, enerji geri kazanımı, enerjinin verimli MAKALE 40 Tesisat Dergisi Sayı 192 - Aralık 2011 kullanılması, yenilenebilir enerji ve çevre dostu sistemlerkarşımızaçıkmaktadır.Türkiye’deener- ji tüketimininsektörleregöredağılımınabakılacak olur ise özellikle konut ve sanayide yoğun enerji tüketimleri olduğu ve bu tüketimlerin yaklaşık olarak toplam enerji talebinin%69’unu oluştur- duğugörülmektedir.Ülkemizenerjiaçısındandışa bağımlıbirülke olup, tabii kaynakların ve yenile- nebilirenerjikaynaklarınınkullanımıyokdenecek kadarazdır.Enerjiüretimimizin%91’ipetrol,do- ğalgaz ve kömür kaynaklıdır. Petrol ve doğalgaz anlamında dışa bağımlılığımızın yüksek olması enerji talebimizin en az%59.21’ini dış kaynak- lar ile sağladığımızı göstermektedir. Türkiye’nin 2008 yılındaki enerji ithalatı (ham petrol, petrol ürünleri, doğalgaz, LPG ve kömür) yaklaşık 50.3 milyar dolarmertebelerindedir. Türkiye’de enerji OECDülkeleri ortalamasından2 katdaha verim- sizkullanılmaktadır.Fosilkökenli yakıtlarınkulla- nımı ile elde edilen ısı enerjisi ve elektrik enerjisi tesisat sektörünü yakından ilgilendirmektedir. Türkiye’nin bugünkü CO2 emisyon değerleri (0.5 kg/2000 dolar GSYIH) bir kısım AB ülkelerinden düşük olsa dahi uzun vadede sanayide enerji verimliliğininarttırılmasıvemevcutdeğerlerinAB ortalamalarına (0.3 kg/2000 dolarGSYIH) düşü- rülmesi gerekmektedir. Enerji Verimliliği Kanunu, BinalardaEnerjiPerformansYönetmeliği,Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nin yayınladığı Enerji Verimliliği Strateji Belgesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın Türkiye Sanayi Strateji Belgesi, sektörümüzde yer alan derneklerin ortak bir çalışma ile yayın- ladığı Türkiye İklimlendirme Sektörü Hedefler ve Stratejiler Belgesi çevre dostu sistemler, enerji tasarrufu,enerjiverimliliğiveenerjigerikazanımı gibi konularda sektörümüze ışık tutan ve sektö- rümüz için geleceğe yönelik bir pazar oluşturan çalışmalardır. Anket sorularımızı cevaplandıran katılımcılarımı- zındabizimlehem fikirolduğuüzere,çevrebilinci sektörümüz içinbirdeğerolmaklabirliktemevcut etkinliğioldukçadüşükseviyededirveetkinliğinin yükseltilmesi sektörümüz açısından gerekli ve önemlidir. Çevrebilincininetkinliğini4aşamadaanketkatı- lımcılarımız ile birlikte değerlendirdik.Bunlardan birincisi lisans eğitimleri sırasında çevre dostu sistemler hakkında edinilen bilgilerin yeterlilik düzeyine yönelikti. İkinci aşamada ise, meslek hayatına atıldıktan sonra bilgi ve gelişimin kay- nağıolarakgördüğümüzmeslekodasıvesektörel derneklerin çevre bilinci konusunda gelişimimize katkı sağlamak amaçlı eğitim faaliyetlerine yer verip vermediklerini değerlendirdik. Bilgilenmeyi sadece ilk adım olarak gördük ve çalışmaları- mızda bu bilgilerimize ve çevre dostu sistemle- re yer verip veremediğimizi değerlendirdik. Son aşamada ise çevre dostu sistemlerin değerini yükseltebilmemizönündekienbüyükengellerden biriolanyatırımcıbilincininyeterliolupolmadığını değerlendirdik. Anket katılımcılarımızın bizlerle paylaştıkları görüşlerinin bir analizi aşağıda de- taylışekildesizlereaktarılmaktadır. 2.1.AnketinAnalizi 2.1.1.“Lisanseğitimimde,çevredostusistem- ler ile ilgiliyeterlibilgiedinme imkânımoldu” Anketsorusunaverilencevaplar Anket katılımcılarımızın bizlerle paylaştıkları so- nuçlardan yola çıkarak çevre bilinci konusunda kendimizi nemiktarda bilgilendirilmiş buluyoruz diye analiz edecek olursak çarpıcı bir sonuca ulaşmaktayız. Sektörde 2 yıldan az süredir yer alan gençmü- hendislerimiz 3.71 ağırlıklı ortalama ile lisans eğitiminde çevre dostu sistemler hakkında ye- terli bilgi edinme fırsatı bulduğunu ifade etmek- tedirler. 2 yıldan daha fazla süredir sektörde yer alanmühendislerimiz ise 2.47 ağırlıklı ortalama ile bu konuda lisans eğitimlerinde yeterli bilgi edinme fırsatı bulamadıklarını ifade etmektedir- ler. Ağırlıklı ortalama hesap edilirken “kesinlikle katılıyorum”dan“kesinliklekatılmıyorum”adoğru sırasıyla5’den1’enumaralandırılmıştır. anket katılımcılarının MMO üyesi olması duru- muna göre irdelediğimizde iseMMO üyeleri2.38 ağırlıklı ortalama ile bu görüşe katılmadıklarını, MMOüyesiolmayanlar ise2.92ağırlıklıortalama ilebu görüşe katılmamakla kararsızarasında ol- duklarını ifadeetmişlerdir. Tablo1. Sektörde çalışma süresinebağlı olarak anket sonuç tablosu Cevaplar 2 yıldan az 2–5 yıl 5–7 yıl 7 yıldan fazla Kesinlikle katılıyorum 4 2 1 2 Katılıyorum 9 5 0 19 Kararsızım 7 8 5 22 Katılmıyorum 0 11 13 61 Kesinlikle katılmıyorum 1 8 4 23 Ağırlıklı ortalama 3,71 2,47 2,17 2,34 Tablo2: MMOüyesi olmadurumunabağlı olarak anket sonuç tablosu Cevaplar Evet Hayır Kesinlikle katıllıyorum 7 2 Katılıyorum 23 10 Kararsızım 30 12 Katılmıyorum 72 13 Kesinlikle katılmıyorum 34 2 Ağırlıklı ortalama 2,38 2,92 Tablo3:Sektörebaşlangıçnoktaları konusundaki düşüncelerinebağlı olarakanket sonuç tablosu Cevaplar Evet Hayır Emin değilim Kesinlikle katılıyorum 8 1 0 Katılıyorum 27 2 4 Kararsızım 31 2 9 Katılmıyorum 56 10 19 Kesinlikle katılmıyorum 30 4 2 Ağırlıklı ortalama 2,52 2,26 2,44 Anket katılımcılarımızın cevaplarından yola çıka- rak çevre dostu sistemler ile ilgili olarak lisans eğitimlerimizin müfredatına yeterli denebilecek mertebedeeğilimyaklaşık6yıllıkbirgeçmişesa- hiptir olarak öngörebiliriz. Aynı sorunun analizini Budurum2yılvedahakısasüredirsektördeolan gençmühendislerimizinhenüzMMOüyesiolma- dıklarını düşündürmektedir. Aynı soruyu katılım- cıların sektöre başlangıç noktaları konusundaki düşüncelerinegöreanalizedersek,sektöredoğru yerden başladığını düşünen katılımcılarımız2.52 ağırlıklı ortalama ile bu görüşe katılmamakla kararsız arasındadırlar. Sektöre doğru yerden başlamadığını düşünen katılımcılarımız ise 2.26 ağırlıklıortalama ilebugörüşekatılmamayadaha yakındırlar. Buradanhareketle,çevredostusistemlerhakkın- da lisans eğitiminde yeterli bilgi edinme imkanı bulan katılımcılarımızın sektöre başlangıç nok- talarını nispeten daha doğru tespit edebildikleri öngörüsünde bulunabiliriz. Aynı soruyu çalışma alanlarına göre değerlendirecek olursak ağırlıklı ortalamada tümçalışmaalanlarındaortakeğilim bugörüşekatılmamakyönündedir. Bu cevaplar ile ilişkili olarak, lisans eğitimi sıra- sında bilgi edinme imkânı bulan genç mühen- dislerin sektörün herhangi bir alanında yoğun- Workshop for the Challenges for the Junior Engineers and the Sector-Environmental Awareness Dilşad BAYSAN ÇOLAK / Spirax Intervalf San. ve Tic. A.Ş. Technical and Quality Manager The challenges faced by the newly graduated engineers and the sector were analyzed using the ‘Blue Ocean Strategy’. First of all, the existing values in the sector and their effectiveness were determined and then the required effectiveness levels of these values were discussed. In this study, the current effectiveness of environmental awareness and its required level are provided along with the analysis of the results of the survey study held ın order to obtain more generalized results. When I was advised to take part in this study, I accepted it with pleasure even though I believed that I would only be considered as an experienced but a young engineer/ I have been working in this sector for the last 14 years and I guess my choice of this sector was totally a coincidence as is the case for majority of people working in this field. After graduating from the manufacturing-construction department, I had the opportunity to work at a production facility for 5 months. However during this period, I realized that it would not be possible for me to meet my expectations in life in this career branch and started to search for the right company. Because I had no idea about the sectors, I was only able to come up with a general idea as to the structure and the competencies of the company that I would like to work in. 38 Waste water treatment: HYBACS treats wide range of organic industrial wastewater A new wastewater treatment system demonstrates performance and versatility in a growing number of installations, including municipal sewage and high strength industrial, food, livestock, textile and hospital wastewaters. The hyperactive and dense biomass naturally attaches in proprietary porous rotors, enabling a system very economical in land, energy and capital cost. Wastewater treatment company Blue water Bio International has completed installation of its HYBACS (Hybrid Activated Sludge) process at the Bodeng wastewater treatment plant in South Africa, and the plant, serving 7,000 residents, is now operational and producing a high quality effluent. The project is expected to cost in the region of 55 million Rand (around US$8 million) when a future second phase extension planned by the municipality brings the treatment capacity to a total of 7.000 m³. 148 Modeling and Simulation of the Radiant Heating and Cooling Systems Karel KABELE / Professor, REHVA Member - Prague, Czech Republic Technical University, Department of Micro Environment and Building Services Pavla DVORÁKOVÁ / Assoc. Professor - Prague, Czech Republic Technical University, Department of Micro Environment and Building Services In the hot debate about climate change and energy savings, it is a well-known fact that the built environment is the focus of much attention. As the largest energy user, at more than 40%, and the most potent carbon emitter, at some %36, its 200 million- odd buildings in the EU hold the most promising potential for savings. The recently adopted Recast Energy Performance of Buildings Directive (Recast EPBD) will help unleash this potential if it is implemented properly and timely. But some items need clarification and harmonization. 158