Tesisat Dergisi 190. Sayı (Ekim 2011)

TEKN İ K TANITIM 66 Tesisat Dergisi Say ı 190 - Ekim 2011 Grafik 2. Yerden serinletme sisteminde çe ş itli s ı cakl ı klar ı n çi ğ noktas ı s ı cakl ı ğ ı na göre tespit edilmesi serinletme için kullan ı labilir. Böylece, tek sistemle hem ı s ı tma hem de serinletme ihtiyaçlar ı n ı n önemli bir k ı sm ı kar ş ı lanarak, haval ı sistemlere dü ş en yük önemli miktarda azalt ı labilir. Bu da, daha küçük hava santralleri ve daha dü ş ük ilk yat ı r ı m maliyeti anlam ı na gelmektedir. Hem yerden ı s ı tma, hem de yerden serinletme sistemi olarak çal ı ş t ı r ı lacak sistemde, zemin kaplamas ı n ı n ı s ı l direncinin dü ş ük olmas ı na dikkat edilmelidir. Ş ap için özel katk ı malze- meleri kullan ı lmal ı d ı r. Ş ap kal ı nl ı ğ ı inceltilerek, daha rahat kontrol edilebilen bir sistem olu ş tu- rulmal ı d ı r. Böylelikle, yo ğ u ş maya yol açmadan, mümkün olan en yüksek so ğ utma kapasitesine ula ş ı labilir. Boru aral ı ğ ı ve boru çap ı , mahalin so ğ utma ihtiyac ı na göre belirlenmelidir. ∆ T daha dü ş ük tutularak, zemindeki ı s ı da ğ ı l ı m ı daha düzgün tutulmal ı d ı r. Ayr ı ca daha k ı sa hatlar ve/veya daha büyük çapl ı borular tercih edilerek bas ı nç kayb ı azalt ı lmal ı d ı r. Yo ğ u ş ma Yerden serinletme sistemlerinde tasar ı ms ı ras ı nda dikkat edilmesi gereken bir di ğ er konu, yo ğ u ş mad ı r. Yo ğ u ş ma, so ğ utan yüzeyin s ı cakl ı ğ ı , çi ğ noktas ı n ı n alt ı nadü ş tü ğ ünde gerçekle ş ir. Bu s ı cakl ı ğ ı nalt ı nda, hava içerisindeki nemi muhafaza edemez ve s ı v ı hale geçer. So ğ utma yüzeyi çi ğ noktas ı n ı n alt ı nda kald ı ğ ı nda, yüzeyde yo ğ u ş ma görülür – so ğ uk bir ş i ş enin üzerinde olu ş an damlac ı klar, araban ı n cam ı ndaki bu ğ u vb. bu olgunun bir sonucudur. Çi ğ noktas ı nedir? Çi ğ noktas ı , kuru ve ya ş termometre s ı cak- l ı klar ı n ı n bir fonksiyonudur. Ya ş termometre s ı cakl ı ğ ı , ba ğ ı l nem taraf ı ndan belirlenir. Ba ğ ı l nem yükseldikçe, ya ş termometre s ı cakl ı ğ ı da yükselir. Buna ba ğ l ı olarak, çi ğ noktas ı dü ş er. Çi ğ noktas ı , psikrometrik tablo yard ı m ı yla bulu- nabilir. Bu yüzden öncelikle tasar ı m yap ı lan ilin meteorolojik verileri incelenmeli, besleme suyu s ı cakl ı ğ ı buna uygun olarak tespit edilmelidir. Yo ğ u ş ma korumas ı Ani nem art ı ş ı ya ş and ı ğ ı nda yerden serinletme sistemleri h ı zla tepki verebilir. Tüm radyan serinletme (yerden, tavandan ve duvardan se- rinletme) kontrol stratejisi ak ı ş kan beslemesini kesmek yerine, ak ı ş kan s ı cakl ı ğ ı n ı de ğ i ş tirmek do ğ rultusunda olmal ı d ı r. Yerden serinletme sistemlerinde de, strateji bu do ğ rultuda olu ş - turularak, muhtelif de ğ i ş imlere kar ş ı yo ğ u ş ma korumas ı sa ğ lan ı r. Grafik 2 ’de, örnek bir ma- haldeki ani nem art ı ş ı durumu test edilmi ş tir. Grafi ğ in olu ş turulmas ı için test mahalinde nem miktar ı art ı r ı lm ı ş ve gerçek zamanl ı s ı cakl ı k ölçüm- leri yap ı lm ı ş t ı r. Bu grafikte, 2. saatten itibaren h ı zl ı bir ş ekilde çi ğ noktas ı n ı n yükseldi ğ ini gözlemekte- yiz. Bununla beraber, kontrol sistemleri sayesinde besleme suyu s ı cakl ı ğ ı uygun olarak ayarlanmakta ve yo ğ u ş ma riskinin önüne geçilmektedir. Yakla ş ı k 3 saat içerisinde çi ğ noktas ı s ı cakl ı ğ ı 13°C’den 20°C’ye yükselmekte, buna ba ğ l ı olarak da besleme suyu s ı cakl ı ğ ı 16°C’den 21°C’ye yüksel- tilmektedir. Buna ra ğ men, i ş letme s ı cakl ı ğ ı ndaki de ğ i ş im 1°C civar ı nda gerçekle ş mektedir. Kontrol Sistemleri Gerek ani nem art ı ş lar ı , gerekse iklimde ya ş anabilecek de ğ i ş imler sebebiyle besleme suyunun s ı cakl ı ğ ı n ı ya da ak ı ş ı n ı denetleyen kontrol sistemlerinin mutlaka kurulmas ı ge- rekmektedir. So ğ utma sisteminden en yüksek verimi alabilmek için kontrol cihazlar ı n ı n nem sensörlerinden veri almas ı gereklidir. Nem sensörü yerine standart oda termostat ı kullan ı l- d ı ğ ı nda yo ğ u ş ma riski artaca ğ ı gibi, serinletme sistemi de tam kapasitede kullan ı lamaz. Kollektör vb. parçalardaki yo ğ u ş ma riskine kar- ş ı , besleme suyu çi ğ noktas ı n ı n 2-3°C üzerinde olacak ş ekilde ayarlanmal ı d ı r. Özel Durum: Direkt Güne ş Yükü Güne ş in direkt olarak yerden serinletme sistemi ile kar ş ı la ş t ı ğ ı durumlarda, yerden serinletme sistemi beklenenin çok daha üstünde bir kapasite gösterir. Bu olgu, çe ş itli testlerle de kan ı tlanm ı ş t ı r. Pek çok cam tavanl ı yap ı da yer- den serinletme sistemleri kullan ı lmakta ve k ı ş mevsiminde avantaja dönü ş en cam tavanlar ı n yaz mevsiminde bir tasar ı m problemi haline dönü ş mesi engellenmektedir. Bu durum Resim 1 ’de görsel olarak ifade edilmektedir. Resim 1. Normal zemin ve serinletilen zeminin güne ş yükü kar ş ı s ı ndaki davran ı ş lar ı