MAKALE doğrudan yükseklik farkı da dikkate alına rak Tablo l'deki atmosfer basıncı değerleri kullanılacaktır. Aynı zamanda belli sıcaklıkta suyun yoğunluğu da değişeceğinden, bu yo ğunluk değeri de formülde kullanılmalıdır. il. Terim Pb : Bu terimdeki P b yerine doğ- rudan pg Tablo 2'deki suyun belli bir sıcaklıkta bu harlaşma basıncını gösteren değerler kulla nılacaktır. Suyun yoğunluğu dayine sıcaklığa bağlı değiştiği için göz önüne alınmalıdır. 111. Terim I;,: Bu terim santrifüj pompanın emme hattındaki tüm boru elemanları, süz geç, filtre, redüksiyon, varsa izolasyon va nası vs'nin istenen çalışma noktası debisine göre hesaplanan toplam kayıptır. Birimi [m] cinsinden formüle yazılmalıdır. iV. Terim ENPYG: Pompa üreticisi tarafından verilen ve sadece yapılan özel kavitasyon deneyleri ile belirlenen parametredir. Birimi [m) cinsinden formüle yazılmalıdır. Burada hemen belirtmekte yarar vardır ki, santrifüj pompa üreticisi bu deneyi her zaman akışkan su kullanarak yapar. Dolayısıyla ENPYG değeri su için verilen de ğerdir. Eğer akışkan sudan farklı ise formülde o akışkana ait değerler kullanılmalıdır ve bu arada ENPYG değeri için de eğer varsa lite ratürdeki düzeltme yaklaşımları uygulanma lıdır. V. Terim SF Güvenlik Faktörü: bu faktör ge nel olarak 0,6 m - 0,9 m arasındadır. Yerel atmosfer basıncındaki değişimleri karşı lamak üzere formüle konulmalıdır. Burada söylememiz gereken bir husus şudur ki, hesaba katılan bu güvenlik faktörü hesapta yapılabilecek yanlışlıklar için veya formül de yerine koyduğumuz değerlerdeki olağan hatalı kabuller için konulmamıştır. Neticede formülde kullanılan atmosfer basıncı, buhar laşma basıncı, yoğunluk ve emme boru kayıpları çok az hata ile bilebileceğimiz değer lerdir. Eğer pompa üretici firmasının verdiği ENPYG değeri de doğruysa hata payımız çok az olmaktadır. Kritik hatlarda pompa üretici firmasıyla temasa geçip ENPYG değerinin doğruluğu onaylattırılmalıdır. 134 Tesisat Dergisi Sayı 188 - Ağustos 201 1 4. Örnek Uygulama Örnek 1: 0=300m3/h , Hm = 50 m çalışma noktasında 50°C sıcak suyu 1500 m deniz se viyesinden yüksekte 2.5 m derinlikten (su se viyesi ile pompa çark ekseni arası mesafe) bir santrifüj pompa ile emiş yaptırmak istiyoruz. Pompamızın performans eğrisinden çalışma noktası için okuduğumuz ENPYG değeri 3 m ve emme borusundaki toplam kaybımız 0.5 m olduğuna göre, bu pompanın çalışma sıra sında kavitasyona girip girmeyeceğini tespit edelim. Tablo l'den 1500 m yükseklik için atmosfer basıncı 0.8455 bar, Tablo 2'den 50°C sıcak su için buharlaşma basıncı 0.12335 bar ve yoğunluk 988kg/m3 değerleri okunarak bu de ğerler formül (2)'de yerine konulursa; .ııEl' = o.8455. ı o' _ 0.12335 . ıo' _ 05 _ 3 _ 0_6 (J) 988.9.81 988.9.81 = 8.72 - 1.27 -0.5 - 3 - 0.6 = 3.35111 Çıkan bu değer, santrifüj pompamızın verilen çalışma koşullarında maksimum 3.35 m'den emiş yapabileceğini bize söylemektedir. Bu durumda statik emme yüksekliğimiz 2.5 m olduğundan pompamız istenilen çalışma ko şullarında kavitasyona girmeden çalışabilir diyebiliriz Örnek 2: Yine Q=300m3/h , Hm = 50 m ça lışma noktasında bu sefer 140°C sıcak suyu 1500 m deniz seviyesinden yüksekte 2.5 m beslemeli sistemden (su seviyesi ile pompa çark ekseni arası mesafe) bir santrifüj pompa ile emiş yaptırmak istiyoruz. Bu arada pom panın emiş flanşındaki basınç ise 2.8 bar'dır. Pompamızın performans eğrisinden çalışma noktası için okuduğumuz ENPYG değeri yine 3 m ve emme borusundaki toplam kaybımız 0.5 m olduğuna göre, bu pompanın çalışma sırasında kavitasyona girip girmeyeceğini tes pit edelim. Aynı şekilde Tablo l'den 1500 m yükseklik için atmosfer basıncı 0.8455 bar, Tablo 2'den 140°C sıcak su için buharlaşma basıncı 3.614 bar ve yoğunluk 925,8kg/m3 değerlerini oku yarak bu değerleri (2)'de yerine koyalım; ı\lEY = 0.8455.10' 3.614.10' -0.5-J-0.6 925.8.9.81 925.8.9.81 (4) = 9.31 - 39.79 -0.5-3- 0.6 = 34.58111 Çıkan bu değer, santrifüj pompamızın veri len çalışma koşullarında minimum 34.58 m beslemeli olarak çalışabileceğini bize söyle mektedir (negatif işarete dikkat). Halbuki mevcut sistemimizin emme tarafımızda; - 2•8• 1 O' 2 - 30 8' 33 '3 2,:ı+--- .)+ '.J = ,.) /il (5) 925,8.9,8 1 eşdeğer su yüksekliğimiz bulunmaktadır. Bu durumda istenilen çalışma koşullarında pom pamızın kavitasyonda çalışacağını söyleyebi liriz. 5. Kavitasyon Oluşmasının Sebepleri, Sonuçları ve Alınabilecek Önlemler Öncelikle şunu söylemeliyiz ki kavitasyon, basıncın düşük olduğu bölgelerde ortaya çıka cağına göre santrifüj pompaların çarkının giriş ağzında, çark kanatlarının hücum kenarı bo yunca, kademeli pompalarda sadece ilk çarkın girişinde bu olayın oluşma ihtimali vardır. Kavitasyona uğramış bir çark Resim 2'de gö rüldüğü gibi bir hal alır. Bu resmi görülen çark yüksek kavitasyona maruz kalmış bir çarktır ve çok kısa bir zamanda hasara uğramıştır. Aynı zamanda Resim 3'te kavitasyon sonucu oluşan süngerimsi yapı görülebilir. Kavitasyonu oluşturan işletme ile ilgili başlıca faktörleri şu şekilde özetleyebiliriz: al Deniz seviyesinden yükseldikçe kavitasyon riski artar. b) Emme haznesindeki düşük basınç kavitas yonu kolaylaştırır. Resim 2. Kavitasyon sonucu hasara uğramış çark Resim 3. Kavitasyon ve hasar oluşumu
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=