MAKALE Yine benzer şekilde çamurların reolojik (akışkanlık) özelliklerinin belirlenerek, özellikle şartlandırılmış çamurların su verme özelliklerinin nasıl geliştirildiği ve reolojik parametrelerin -örneğin kayma eşiği değerinin belirlenmesigerçek ölçekli susuzlaştırma uygulamalarına ışık tutacaktır. Polimerle şartlandırılmış çamurların farklı kayma hızlarına karşı gösterdikleri kayma gerilmesi değerl~rinin grafiksel olarak gösterildiği reogramlarda, uygun şartlandırma dozlarında kayma gerilmesi değerlerinin pik de- Şekil ı. Belt fitler presi simule eden Crown pres ekipmanı. ğere ulaştığı ve bu dozda yapılan susuzlaştırma testlerinde en yüksek katı madde değerlerine ulaşıldığı geniş kapsamlı laboratuar araştırmalarında saptanmıştı r. Ayol vd.[13) tarafından yapılan bir çalışmada, termofilik ve mezofilik anaerobik ve aerobik çamur çürütme ünitelerinden alınan çamurlara uygulanan polimer şartlandırılması sonrasında uygulanan reometrik analizlerde, polimer dozunun bir fonksiyonu olarak elde edilen kayma gerilmesi değerleri grafiğe aktarıldığında (Şekil 2), en uygun polimer dozu uygulamasında kayma gerilmesi değerinde pik değerin elde edildiği bulunmuştur. Bu da hem susuzlaştırma ekipmanının veriminin arttırılmasında hem de tasarım aşamasında reometrik parametrelerin çamur susuzlaştırmada etkin olarak kullanılabileceğini göstermektedir. Her ne kadar bu çalışmalarda susuzlaştırma testleri ve reolojik analizler ayrı ayrı yapılıyor olmasına karşılık, ilk defa Ayol vd.(14) çalışmasında susuzlaştırma uygulaması yapılırken çamurların viskoziteleri eş zamanlı olarak analiz (a) edilmesine imkan tanıyan bir immobilize edici hücre ölçüm sistemi kullanılm ıştır. Bu ölçüm sistemi ile reometrede farklı kayma hızlarında çamur aynı zamanda filtre edilerek susuzlaştırılırken, susuzlaştırma işlemi ile birlikte filtrasyon süresinin bir fonksiyonu olarak viskozitedeki değişimler izlenmiştir. Bu deneysel çalışmalardan elde edilen bir grafik Şekil 3'te verilmektedir. Laboratuvar ölçekli bu testlerle arıtma çamurlarının gerçek ölçekli susuzlaştırma ünitelerinde ne şekilde cevap vereceğinin belirlenmesi çok önemlidir. Her ne kadar Jar testi, CST ve SRF gibi testlerle şartlandırıcı olarak kullanılan kimyasa lların -ki bu alanda en çok tercih edilen katyonik bazlı polimerler- uygundoz aralıkları belirlense de çamur özelliklerine bağlı olarak şartlandırılan bu çamurların gerçek ölçekli ekipmanlardaki davranışın ın laboratuar ortamında belirlenmesi, tam ölçekli uygulamalarda yanlış ekipman seçimi ve işletiminin büyük oranda önünegeçilmesini sağlamaktadır. 4. Çamur Su Alma (Susuzlaştırma) İşlemleri Arıtma çamurlarına uygulanan su alma işlemleri, çamurun su içeriğinin azaltılmasına yönelik uygulanan temel bir süreçtir. Bu işlem aşağıda verilen nedenlerden dolayı önem taşımaktçldır. • Çamur hacmi indirgenerek, çamurun nihai bertaraf sahasına taşınması maliyetleri önemli ölçüde azaltılır. • İşlenmiş çamurun enerji eldesi amacıyla yakıt olarak kullanılması, piroliz-gazifikasyon uygulanması, tarımsal veya toprak iyileşti rici amaçlı toprakta kullanım gibi yararl ı kullanım alternatifleri veya çamurun kurutulması öncesinde çamurun susuzlaştırılması gereklidir. • Bazı durumlarda çamurun kokusunun önlenmesi için aşırı nemin giderilmesi gerekir. • Depolama sahasında sızıntı suyu oluşumunu azaltmak için depolama öncesi çamurun suyunu almak gereklidir. 50-..---------------------, (b) 70 r-------- - --- ------, ◄S 40 ,;- 3S ~ 'ij 30 ~ 25 ;'. " 20 5 J ıs 10 ---0kg',lon --0-- 0.31 kg,100 - • t.· - 0.62kg, oo --1.2◄ kg,1oo -<1!-1.S◄ kg,,oo --t)-2.47 kg,too PAK --eı----0- - --0- ---e---e---s------ Kayma hızı (1/s) -4-PAK 60 -o -&-SUMA ···-0··· MOSB " E 30 >, " :; 20 i>: o 0.5 1.5 2.5 Polimer dozu (kg/ton) Şekil 2. (a) Anaerobik olarak çürütülmüş çamurun şartlandırılması sonrası farklı kayma hızlarına karşılık elde edilen kayma hızı değerleri, (b) Polimer dozunun bir fonksiyonu olarak farklı çamurlar için elde edilen pik kayma gerilmesi değerleri. 13 6 Tesisat Dergisi Sayı 183 - Mart 2011
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=