Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

TEKN İ K B İ LG İ 46 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 hesaplanmas ı i ş leminde fanlar için enerji ihti- yac ı , ön- ı s ı tma, ön-so ğ utma, ı s ı e ş anjörlerinin verimlili ğ i, kanallarda nemlendirme, nemden ar ı nd ı rma ve enerji kay ı plar ı n ı n hesaba kat ı l- mas ı gereklidir. Genel anlamda kapsaml ı ilkeler dizisi Ş ekil 1 ’de görülebilir. Bir ba ş ka önemli konu da ayn ı önlemin et- kisini ( ı s ı kazan ı m ı ) iki kere hesaplamaktan kaç ı nmak için EN 13790 ile EN 15241 aras ı na s ı n ı r koyulmas ı gerekti ğ idir. Havaland ı rma sistemleri ile ilgili özel tasar ı m k ı lavuzlar ı ve gereksinimleri EN 13799’da liste halinde su- nulmu ş tur. Bu standartta tasar ı m için belirtilen k ı lavuz ve ekleri esas olarak mekanik besleme ve egzoz havaland ı rma sistemleri ile hibrit havaland ı rma sistemlerinin mekanik bölümüne uygulanabilir. Konuta mahsus havaland ı rma uygulamalar ı bu standart kapsam ı nda de ğ ildir. Konut tipi bina- lardaki havaland ı rma sisteminin performans ı CEN/TR 14788 ile standarda ba ğ lanm ı ş t ı r. S ı n ı fland ı rma farkl ı kategoriler kullanmaktad ı r. Baz ı de ğ erler için örnekler verilmi ş tir ve ko ş ullar aç ı s ı ndan varsay ı lan de ğ erlerin oldu ğ u normal aral ı klar sunulmu ş tur. Bu standartta belirtilen varsay ı lan de ğ erler, do ğ as ı gere ğ i normatif de- ğ ildir ve di ğ er de ğ erlerin belirlenmedi ğ i yerlerde kullan ı lmal ı d ı rlar. Ek A insanlar ı n kulland ı ğ ı binalardaki iklimlendirme sistemleri ve mekanik havaland ı rma için olu ş turulmu ş ana esaslar ı içerir. Ek A’da ayr ı ca ilgili binada uygun ha- valand ı rma sistemi kurmak için d ı ş ortamdaki hava kalitesinin uygun de ğ erlendirmesi, hava filtresi seçimi ve ı s ı kazan ı m ı için baz ı tasar ı m de ğ erlerini ve öneriler bulunmaktad ı r. Ek B ekonomik görü ş ler aç ı s ı ndan bir k ı lavuzdur ve böylelikle belirli bir yat ı r ı m ı n net mevcut maliyetini de ğ erlendirmek için mevcut de ğ er yönetiminin temeli de aç ı klanm ı ş olur. Ayr ı nt ı lar için ba ş ka bir standarda de ğ inilerek aç ı klamalar yap ı lm ı ş olsa da gelecekteki bir güncellemede mevcut ekonomik hesaplamalar aç ı s ı ndan de ğ inilen standart silinebilir. Gerekli Havaland ı rma Oranlar ı n ı Belirleme Yöntemleri Binalarda gereken havaland ı rma oranlar ı için geli ş tirilen daha yeni standartlar, insan ve binayla ilgili kirlili ğ e ili ş kin kaynaklar ı da dikkate al ı r ve ASHRAE 62.1 (1) ile EN 152512 bu standartlar aras ı ndad ı r. Söz konusu stan- dartlar kuralc ı bir yöntem içerir ve farkl ı mekan tipleri için minimum havaland ı rma oranlar ı n ı n oldu ğ u yer de ğ erleri liste halinde bir tabloda belirtilmi ş tir. Önerilen bütün standartlar konfor konusuyla ilgili oldu ğ u kadar sa ğ l ı k meselesiyle de ilgilidir. Kuralc ı Prosedür Kuralc ı yöntem aç ı s ı ndan ki ş i ba ş ı na dü ş en minimum havaland ı rma oran ı ve kat alan ı nda metrekareye dü ş en minimum havaland ı rma oran ı gereklidir. Bu iki havaland ı rma oran ı toplan ı r. İ nsanla ilgili havaland ı rma oran ı insandan (koku ve bio-at ı k) yay ı lan kirlili ğ e yan ı t verecektir ve kat alan ı na dayal ı havalan- d ı rma oran ı da bina, mobilyalar, HVAC sistemi ve benzeri nedenlerden kaynakl ı emisyonlar ı kapsamal ı d ı r. Kullan ı lan bir mekan ı n solunum bölgesinde veya bir bölgedeki mekanlardaki gerekli d ı ş ortam hava ak ı m ı de ğ erleri, örne ğ in solunum bölgesi d ı ş mekan hava ak ı m ı (Vbz) a ş a ğ ı daki denklem ile belirlenir. tesinin kabul edilemez oldu ğ unu dü ş ünecekleri öngörüsüne dayan ı r. Tasar ı m seviyeleri böylece mekana gelen insanlar aç ı s ı ndan yeterli olacak- t ı r, ancak bunun her zaman geçerli olaca ğ ı ise tart ı ş mal ı d ı r. İ n ş aat malzemesi ve tütün duman ı kaynakl ı emisyonlara (rahats ı z edici kokular [2]) az adapte olunurken, insanlar mekandaki kokuya (biyo-at ı klar) h ı zla adapte olurlar. Me- kan ı kullanan insanlar (hava kalitesine en az 15 dakika adapte olanlar) için kabul edilebilir bir hava kalitesini havaland ı rma oran ı n ı n üçte birinin sa ğ layaca ğ ı hesaplanm ı ş t ı r, yani kategori 2 için ki ş i ba ş ı na 7 I/s yerine 2,5 olabilir. Hava- land ı rma ve iç mekan hava kalitesi standard ı olan ASHRAE 62.1 nolu standart ortama adapte olan insanlar (mekandakiler) için havaland ı rma seviyelerini belirlemektedir. Ayr ı ca önerilen asgari havaland ı rma miktar ı bina ve binaya ait sistemlerden kaynaklanan emisyonlar ı hesaba katmak için binayla ili ş kili havaland ı rma oran ı kullan ı larak artt ı r ı lm ı ş t ı r ( Tablo 1 ). Yap ı lan çok say ı da çal ı ş ma kaynaklar ı ve havaland ı rma oranlar ı n ı toplaman ı n en iyi tahmin hesab ı oldu ğ unu göstermi ş tir ama bu yöntem her tür kirlilik yaratan malzeme tipi için geçerli olmayabilir. Bu durumda söz konusu malzemenin kötü kokulara ve ya ş anan rahats ı zl ı ğ a (alg ı lanan hava kalitesi) ne kadar katk ı da bulundu ğ u göz önünde bulundurul- mal ı d ı r. Yani tüm bu hususlar ı n bir organ ı (burun) etkiledi ğ i ve bu nedenle toplanmas ı gerekti ğ i öne sürülebilir. Sa ğ l ı k riski dikkate al ı nd ı ğ ı nda ayn ı kimyasal unsur için basit bir toplama i ş lemiyle ilgili malzeme denkleme eklenebilir. ASHRAE 62.1 ile kar ş ı la ş t ı rmal ı olarak EN 15251 standard ı ndaki gerekli havaland ı rma oranlar ı Tablo 1 ’de görülmektedir. Avrupa Ş ekil 1. EN 15241’in EN 13790 ile ili ş kili olarak temel kullan ı m prensipleri Küresel enerji tüketiminin hesaplanmas ı EN 15241 İ ç mekan hava özellikleri S ı cakl ı k seviyesi Nem Ak ı m oran ı Hava ihtiyac ı için gereken enerji Bina hesaplamalar ı Enerji gereksinimleri (EN 13790) V bz = R p P z + R a A z (1) A z = Kat alan ı ; P z = İ çeriden bulunan insan yo ğ unlu ğ u; R p = Ki ş i ba ş ı na dü ş en gerekli d ı ş ortam hava ak ı m ı oran ı ; R a = Her birim kat alan ı ba ş ı na dü ş en gerekli d ı ş ortam hava ak ı m ı oran ı . Asgari olarak bu alan mekan ı kullanan ki ş i- lerden (insan unsuru, R p , Tablo 1 ’e bak ı n) kaynakl ı bio-at ı klar ı n etkisini hafifletmek için havaland ı r ı lmal ı d ı r. EN 15251’deki bu oranlar iç mekan hava kalitesinin üç kategorisi içindir ve ziyaretçilerin belirli bir yüzdesinin hava kali-