Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

TEKN İ K B İ LG İ 44 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 Sanayile ş mi ş ülkelerin ş ehirlerindeki ortam (d ı ş mekan) hava kalitesi son 10 y ı l içinde büyük ölçüde büyük iyile ş meler ya ş ad ı . Ayn ı dönemde enerji tasarrufu, azalan havaland ı rma ve iç mekan kirlili ğ ine pek çok yeni madde ve kaynak- lar ı n eklenmesiyle iç mekandaki hava kalitesi dü ş ü ş e geçti. Bu geli ş meler ve sanayile ş mi ş ülkelerdeki insanlar ı n ömürlerinin ortalama %90’ ı n ı iç mekanlarda geçirmeleri, insan sa ğ l ı ğ ı aç ı s ı ndan etki alan ı geni ş olan ç ı kar ı mlara yol açt ı ve iç mekan havas ı kalitesini önemli bir çevresel konu haline getirdi. Alerjik ve ast ı m hastal ı klar ı son yirmi y ı l içinde sanayile ş mi ş ülkelerde iki kat ı na ç ı kt ı . Bu hastal ı klar ilaç, tedavi ve i ş e devams ı zl ı k aç ı s ı ndan büyük ma- liyetler olu ş turmakla beraber, toplum sa ğ l ı ğ ı söz konusu oldu ğ unda en büyük güncel sorunlardan birini olu ş turuyor. Birçok sanayile ş mi ş ülkede okul ça ğ ı ndaki çocuklar ı n yar ı s ı bu hastal ı klara yakalan ı yor ve bu da okullardaki devams ı zl ı ğ ı n ana sebebi olmay ı sürdürüyor. İ ç mekan hava kalitesi k ı smen kapsaml ı enerji tasarrufu kampanyalar ı ve k ı smen de yüksek enerji fiyatlar ı n ı n insanlar ı ikamet ettikleri yerleri daraltmaya ve havaland ı rma oran ı n ı dü- ş ürmeye sevk etmesi nedeniyle dü ş tü. Pek çok konutta hava de ğ i ş im oran ı tarihsel olarak kay- da geçecek kadar dü ş ük seviyelerde seyrediyor. Kötü iç mekan hava kalitesine katk ı da bulunan di ğ er faktörler aras ı nda pek çok say ı daki yeni malzemeler, özellikle polimerler ve son y ı llarda iç mekanlara, özellikle çocuk odalar ı na giren çe ş itli elektronik cihazlar oldu. Bugün kabul edilebilir bir iç mekan hava kalitesi asl ı nda bir saat içerisinde hava de ğ i ş imle- rindeki gereken havaland ı rma seviyesi veya EPBD (Binalarda Enerji Verimlili ğ i Direktifi) Uyumlu Havaland ı rma ve İ ç Mekan Hava Kalitesi Standartlar ı Bjarne W. OLESEN* d ı ş ar ı daki hava ikmali oran ı n ı belirleyerek tan ı mlanmaktad ı r. Yani kabul edilebilir bir iç mekan hava kalitesi ı s ı tma veya so ğ utma seviyelerini Watt cinsinden belirleyerek termal konfor için ko ş ullar ı tan ı mlamak olarak da tan ı mlanabilir. Toplumun enerji verimlili ğ ine kar ş ı duydu ğ u giderek artan gereksinim ge- nellikle çok s ı k ı ş ı k binalar ı n ortaya ç ı kmas ı yla sonuçlanmaktad ı r. Bu da filtrelemeyle tedarik edilen d ı ş hava miktar ı n ı n gereken havaland ı r- may ı sa ğ lamaya yeterli olmad ı ğ ı anlam ı na gelir. Transmisyondan dolay ı d ı ş ar ı s ı ile ya ş anan ı s ı de ğ i ş imi bina cephelerine göre giderek artan ko ş ullar sayesinde azal ı rken, havaland ı rma (fanlar, besleme havas ı n ı n ön- ı s ı tmas ı ve ön-so ğ utmas ı ) için gereken enerji binalarda kullan ı lan toplam enerjide giderek daha büyük bir yüzdesini olu ş turmaktad ı r. Binalarda Havaland ı rmaya İ li ş kin CEN Standartlar ı Havaland ı rma sistemlerinin binalarda enerji performans ı üzerindeki etkisinin hesaplanmas ı a ş a ğ ı daki standartlar ı ş ı ğ ı nda yap ı lmaktad ı r. EN ISO 13790: Binalarda enerji performan- s ı – Mekan ı s ı tmas ı ve so ğ utmas ı nda enerji kullan ı m ı n ı n hesaplanmas ı . EN 15251: İ ç mekan hava kalitesi, termal ortam, ayd ı nlatma ve akustikle ilgili olarak binalar ı n enerji performans ı n ı n tasar ı m ı ve de ğ erlendirmesi için iç mekan çevresel girdi parametreleri. EN 13779: İ kamete mahsus olmayan binalarda havaland ı rma – Havaland ı rma ve oda iklimlen- dirme sistemleri için performans ko ş ullar ı EN 15241: Havaland ı rma ve filtrelemeden kaynaklanan enerji kay ı plar ı nda hesaplama yöntemleri. EN 15242: Filtreleme de dahil olmak üzere binalarda hava ak ı m oranlar ı n ı n tespiti için hesaplama yöntemleri. Her ş eyden önce havaland ı rma için gereken enerji talebi gereken iç mekan ortam ı n ı (EN 15215’ten al ı nan havaland ı rma oranlar ı veya EN 15242’den al ı nan filtreleme oranlar ı ) hesaba katan bir bina karakteristi ğ i olan EN 13790 ile hesaplan ı r. EN 15242’de hava ak ı mlar ı hem mekanik, hibrit hem de pasif havaland ı rma için hesaplan ı r. Hesaplama, mekanik sistemler için EN 15251/ EN 13799’da yer alan gerekli hava ak ı m ı de ğ erleri üzerinden yap ı l ı r. De ğ erler ş u gibi faktörler he- saba kat ı larak düzeltilir: Hava i ş leme ünitesinin pozisyonu (iç mekan veya d ı ş ortam), devrenin aç ı l ı p kapat ı lmas ı , havaland ı rma etkinli ğ i, sistem tasar ı m ı n ı n güvenilirli ğ i, kanal s ı z ı nt ı lar ı yoluyla hava ak ı m ı , e ğ er varsa hava i ş letim ünitesi ve hava devridaiminin hava s ı z ı nt ı lar ı . Pasif ve hibrit havaland ı rma kanal ı aç ı s ı ndan hesaplaman ı n amac ı d ı ş ortam ve iç mekan ko ş ullar ı n ı n hesaba kat ı larak sistemdeki hava ak ı m ı n ı hesaplamakt ı r. Bu yöntem bina d ı ş ı ndaki rüzgarl ı hava h ı z ı , bacan ı n bas ı nç kay ı pl ı katsay ı s ı , çat ı aç ı s ı ve baca pozisyonu gibi d ı ş mekandaki hava ko ş ullar ı na ba ğ l ı olarak de ğ i ş en baca yoluyla bas ı nç kayb ı ile kanaldaki hava h ı z ı aras ı ndaki ili ş kiyi tan ı mlar. Daha sonra bir EN 15241’ye uygun havalan- d ı rma sistemine gereken enerji ihtiyac ı n ı n HVAC DOSYASI