Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

TEKN İ K B İ LG İ 134 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 Ş ekil 6. Bir kontrol vanas ı kesiti armatür tipidir. Bu kullanma sahas ı nda bek- lenen hidrodinamik problemler proses tekni ğ i uygulamalar ı ndakilerle mukayese edilmese de kavitasyon olu ş umuna kar ş ı dikkatli olun- mal ı d ı r. Basit olarak alg ı lanabilen kavitasyon olu ş umu için armatürdeki fark bas ı nc ı arma- türün ba ğ l ı oldu ğ u borudaki kar ş ı bas ı nçtan büyük ise ortaya ç ı kar. Kelebek vanan ı n karakteristik e ğ risi Grafik 2 ’de görülmektedir. Burada vanay ı terk eden ak ı ş kan hatt ı na bas ı nçl ı hava gönderilirse titre ş imler ve ak ı m darbe yans ı malar ı önlenebilir. Ş ekil 5 ’te σ de ğ erine ba ğ l ı olarak olu ş abilecek kavitasyon ba ş lang ı c ı ile titre ş imin s ı n ı rlar ı görülmektedir. E ğ er armatürden sonra boruda çap büyümesi varsa veya d ı ş ortama aç ı l ı yorsa kavitasyon olu ş maz. Ak ı m formundan görüldü ğ ü üzere boru geni ş lemesi sonucu hava veya su ak ı ş ı kö ş elerde sirkülasyona neden olmakta, bu ise kavitasyon olu ş umunu önlemektedir. E ğ er giri ş bas ı nc ı büyük ise, bu taktirde vana önüne k ı s ı lma eleman ı konur veya birden fazla vana seri olarak kullan ı l ı r. Grafik 4. Bilezik formlu pistonlu vanalarda kritik Thomas say ı s ı de ğ i ş imi. azaltmak ancak belli tiplerde uygulanabilecek de ğ i ş iklikle ba ş ar ı l ı olmaktad ı r. Bu husus Ş ekil 6 ’da görülen ve proses tekni ğ i kontrol uygula- malar ı nda yo ğ un bir ş ekilde kullan ı lan kontrol vanalar ı nda ba ş ar ı l ı olmu ş tur. Kelebek vanalar; su da ğ ı t ı m ı ve su ar ı tmada her türlü büyüklükte en yayg ı n kullan ı lan * Yazan: Faruk Tan ı l TEKGÜL Teknik Sorumlu Mühendis Gedik Döküm ve Vana San. ve Tic. A. Ş . Kavitasyon olu ş mayan bölge Kavitasyon olu ş an bölge Kavitasyon ba ş lang ı c ı Ş ekil 5. Bir Vanadaki k ı s ı lma noktas ı ndaki bas ı nç de ğ i ş imi Kavitasyon tehlikesini azaltan en önemli vana tiplerinden biri Bilezik Formlu Pistonlu Vana- lard ı r. ( Ş ekil 4 ). Pistonun gövdeye oturma formuna ba ğ l ı olarak çe ş itli vana tipleri bulunmaktad ı r. Bunlardan baz ı lar ı Grafik 4 ’te görüldü ğ ü gibi ayr ı ca bu tiplerin kritik kavitasyon faktörü e ğ rileri de görülmektedir. Buradan yola ç ı karak, bunlar kelebek vanaya göre kavitasyona kar ş ı daha az duyarl ı d ı r. Bu tiplerden L 15 ve L 30 delikli ç ı k ı ş plakas ı ile donat ı lm ı ş t ı r. Bu ş ekilde enerjinin büyük k ı sm ı sürtünme kay ı plar ı ile dönel ak ı m dönü ş üme u ğ ramaktad ı r. Bu ş ekilde titre ş imler ve gürültü ak ı mlar ı önemli oranda sönümlendirilmi ş olur. Ancak delik plaka ile Kvs de ğ erinde %70’e ka- dar azalma olur. Benzer olay kanall ı veya delikli pistonlu kontrol vanalar ı n da bulunmaktad ı r.