Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

TEKN İ K B İ LG İ 122 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 olmaktad ı r. Bu asl ı nda fitingslere, valflere ve di ğ er ilgili parçalara uygulanmaz. Bu nedenle, bir disk valfin küresel bir valfla de ğ i ş tirilmesi gibi bir dü ş ünce, hatta bu dü ş ünce ş irketin boru standard ı ndan vb.’den sapma anlam ı na gelse bile, akla gelebilir. Benzer olarak, ı s ı e ş anjörleri vb. önemli cihazlar ı n bas ı nç kay ı plar ı dikkatle incelenmelidir. Baz ı nadir durumlarda bir eleman ı n yerine ba ş kas ı n ı koymak do ğ ru olabilir. Ancak, yüksek bas ı nç kayb ı na neden olan ve bir s ı ra üzerine dü- zenlenmi ş cihazlar ı n yerine ba ş ka cihazlar koyulmas ı - örne ğ in, orifis ak ı ş ölçeri manyetik indüktans tip bir ölçerle de ğ i ş tirmek, ekonomik olarak daha ba ş ar ı l ı olabilir. Bu yaz ı da tarif edilen prosedürlerin ayn ı zamanda bir pompa sistemindeki olas ı darbo ğ az olabilecek yerlerin giderilmesi için belirlemekmaksad ı yla da uygulanabilece ğ i ayr ı ca belirtilmelidir. Sonuç Birçok durumda, tesis sahada yap ı lan ölçmeler ve buna ilave baz ı hesaplamalarla i ş letilirken, a ş ı r ı büyük pompalar için gereksiz bas ı nç kay ı plar ı n ı n belirlenmesi mümkündür. Bu, özellikle kontrol sisteminin verdi ğ i tepkiye göre, bize pompan ı n, sistemin maksimum ak ı ş ı sa ğ - lanacak ş ekilde, küçültülmü ş bir pompa çark ı ile çal ı ş ma noktas ı n ı verir. Kaynaklar [1] G. Unnikrishnan, ‘Visualizepump and control valve interactioneasily’ (Pompa ve kontrol valf ı n ı n kar ş ı l ı kl ı etkile ş imlerini göz önünde canland ı rmak) , Hydrocarbon Processing, sf. 51–58, (A ğ ustos 2007). [2] F. Yu, ‘Allowable liquid controlvalve pres- sure drops’ (Ak ı ş kan kontrol valflar ı nda müsaade edilebilir bas ı nç kay ı plar ı ), HydrocarbonProcessing, sf. 107–114, (Temmuz 2007). [3] Hydraulic Institute, ‘Trimmingor replacing impellers on oversizedpumps’ (A ş ı r ı bü- yük pompalarda pompa çark ı n ı n küçültül- mesi veya de ğ i ş tirilmesi), World Pumps, No. 511, pp. 38–39, (Nisan 2009) * Yazar: Dr. Walter SCHICKETANZ Kaynak: World Pumps/Ocak 2011 dinamik bas ı nç kayb ı n ı n %25-50’si kadar bir bas ı nç kayb ı na veya mutlak bir bas ı nç kayb ı na müsaade etmek ve bir valf aç ı kl ı k derecesini veya valf ak ı ş katsay ı s ı n ı n bir yüzdesini, örne ğ in %60 ve %75 [1] gibi, sa- bitlemektir. Orijinal dizayn de ğ eri kullan ı l ı r. • Ak ı ş ta ilave bir art ı ş içinmüsaade edilebilecek nokta tahmin edilir veya hesaplan ı r ve buna göre gerekli olan valf aç ı kl ı ğ ı elde edilir. • Baz ı çal ı ş ma ş artlar ı nda, örne ğ in ilk çal ı ş - mada, vb. durumda maksimum yüktekinden daha fazla ak ı ş a ihtiyaç duyulmas ı durumun- da, kontrol sisteminin ola ğ and ı ş ı bir tepki vermesi görülebilir. • Beklenmedik durumlara, örne ğ in verilerdeki belirsizlikleri, kireç birikimi, boru yüzeyinin pürüzle ş mesi, pompa performans ı nda dü ş - me meydana gelmesi vb. gibi, kar ş ı lamak için bir pay dikkate al ı nabilir. • Maksimum ak ı ş ta, küresel valf dikkate al ı narak, %90 seviyesinde bir aç ı kl ı k kabul edilmelidir[2] . • Tesisin imalat protokolleri ve kay ı tlar ı n ı yeniden inceleyerek kontrol sisteminin davran ı ş lar ı ndan dizayn ak ı ş de ğ erlerinden olan sapmalar ı n belirlenmesi mümkündür. Bu durum maksimum ak ı ş s ı n ı r ı n ı ve ge- rekli olan maksimum aç ı kl ı ğ ı ortaya koyar, maksimum aç ı kl ı k muhtemelen yukar ı da belirtilenden %90’dan daha geni ş olacakt ı r. Bu da oldukça önemli bir enerji tasarrufu potansiyeli oldu ğ unu gösterir. Ak ı ş S ı n ı r ı n ı n Do ğ rulanmas ı hR için bir de ğ er kabul ettikten sonra, küçül- tülmü ş çarkl ı bir pompa ile maksimum ak ı ş s ı n ı r ı ndan küçük veya e ş it bir maksimum ak ı ş ı n elde edilip edilemeyece ğ inin do ğ rulanmas ı na ihtiyaç vard ı r. Bu s ı n ı r o valfa ait valf ak ı ş sa- bitesinden tam aç ı k valf direnç faktörünün elde edilmesiyle hesaplanabilir. Bu direnç faktörü pompa sisteminin bas ı nç kayb ı e ğ risi içindedir. Bir sonraki i ş lem ise R çal ı ş ma noktas ı ndan küçültülmü ş /de ğ i ş tirilmi ş pompa çark ı na ait pompa karakteristiklerini belirlemektir. Pompa karakteristikleri tedarikçi firman ı n teknik veri sayfalar ı ndan elde dilebilir veya referans [3]’te belirtildi ğ i ş ekilde hesaplanabilir. Pompa karak- teristik e ğ risinin sistem bas ı nç dü ş mesi e ğ risi ile kesi ş me noktas ı maksimum ak ı ş s ı n ı r ı n ı verir. (Pompa karakteristiklerini sa ğ lam bir ş e- kilde do ğ rulamak için pompa karakteristiklerini sahada sadece D çal ı ş ma noktas ı n ı de ğ il di ğ er noktalar ı da ölçmek gerekir.) İ lave olarak, kontrol valf ı n ı n büyüklü ğ ünü (yani valf siti ve pistonu) de ğ i ş tirerek veya mevcut valf ı daha yüksek nominal ak ı ş katsay ı s ı olan bir valfla de ğ i ş tirerek, tam aç ı k valf ı n bas ı nç kayb ı n ı azaltmak dolay ı s ı yla maksimum ak ı ş s ı n ı r ı n ı bir ş ekilde yükseltmek mümkündür. Fakat bu etki oldukça küçük olabilir, genellikle kontrol valf ı n ı n belirtilen özelliklerini de ğ i ş tirme masraf ı na de ğ mez yani geri ödeme süresi oldukça uzun olur. Böyle bir valf ı n kontrol valf ı n ı n karakteristik e ğ risinin e ş it yüzdelerde olmas ı , yani %100 aç ı k duruma yakla ş ı rken oldukça dik bir e ğ imi varsa, kontrol edilebilirlik bak ı m ı ndan baz ı problemler meydana gelebilir. Ş u hususa dikkat edilmelidir, bir k ı sma valf ı n ı n kontrol derecesi pompa sisteminin özelliklerinden etkilenir. Herhangi bir çal ı ş ma noktas ı yla ilgili olarak, maksimum ak ı ş s ı n ı r ı a ş a ğ ı daki durumlarda azalacakt ı r: • Pompa karakteristi ğ i ne kadar h ı zl ı dü ş ü- yorsa, özgül süratin yükselmesiyle artan bir e ğ ilim ve • Dinamik bas ı nçtaki dü ş menin artmas ı statik bas ı nçla ilgili ise. Pompa sisteminin birkaç kolu oldu ğ u ve bu kollardan en az sadece birinin dinamik bas ı nç dü ş mesi gösterdi ğ i durumlarda, bu kolun dizayn ak ı ş ı n ı sa ğ layabilece ğ i kontrol edilip do ğ rulan- mas ı na ihtiyaç vard ı r: Burada ak ı ş ı n sert bir biçimde dü ş mesi tehlikesi olabilir, hatta bazen en uç noktalarda s ı f ı ra kadar dü ş ebilir. Genel Olarak Bas ı nç Dü ş mesinin Azalt ı lmas ı Ak ı ş hatt ı n ı belirlerken daha ileri ve/veya ilave olas ı bas ı nç kayb ı azalmalar ı na ili ş kin bilgiler, bas ı nç kay ı plar ı n ı ayr ı nt ı l ı olarak analiz ederek ve sistemi modifiye ederek de elde edilebilir. Ancak mevcut sistemlerle yer seviyesinden olan yükseklik, statik bas ı nç, boru çaplar ı veya boru hatlar ı söz konusu oldu ğ unda yap ı lacak de ğ i ş iklikler, nadiren ekonomik olarak makul