Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

108 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 MAKALE Bu yaz ı n ı n amac ı Türkiye’nin elektrik ener- jisi üretimi ve tüketimi hakk ı nda özet bil- giler vermek ve tesisat mühendislerimizi elektrik enerjisinin daha verimli kullan ı m ı için te ş vik etmektir. Türkiye’de kullan ı lan elektrik enerjisinin; resmi rakamlara göre %60’a yak ı n ı , benim tahminime göre %70’ten fazlas ı elektrik motor uygulama- lar ı nda tüketilmektedir. Pompalar, kompresörler, fanlar, ta ş ı y ı c ı lar, asansörler, kar ı ş t ı r ı c ı lar, k ı r ı c ı lar, üretim tez- gahlar ı ve el aletleri gibi makinelerde elekt- rik motorlar ı kullan ı lmaktad ı r. Bu tür cihaz ve makinelerin projelendirilmesi, üretilmesi ve de ğ i ş ik amaçlarda kullan ı lmas ı ise genel olarak makine mühendislerinin mesleki so- rumluluk alan ı içinde yer almaktad ı r. Mekanik tesisat mühendisli ğ i de, farkl ı mühendislik disiplinleri aras ı nda, elektrik motorlar ı n ı en çok kullanan, yani elektrik tüketiminden en fazla sorumlu olan ke- simdir asl ı nda. Kullan ı m amac ı ne olursa olsun her cins bina, tesis vb. ya ş am mekanlar ı ndaki ı s ı t- ma, so ğ utma, havaland ı rma, yang ı ndan koruma su ar ı tma, pis ve temiz su tesi- sat ı , fosseptik ve drenaj sistemi, havuzlar ve sulama tesisatlar ı gibi her noktas ı nda elektrik motorlar ı kullan ı lan uygulamalar tesisat mühendislerinin i ş i de ğ il midir? Mahalle, köy, kasaba, ş ehir vb. di ğ er ya- ş am bölgelerinde gerekli olan kullanma sular ı n ı n temini, kirli su ve foseptik ç ı kt ı - lar ı n ı n koordinasyonu ve zirai amaçl ı sula- ma sistemleri gibi her noktas ı nda elektrik motorlar ı kullan ı lan uygulamalar da tesi- sat mühendislerinin i ş i de ğ il midir? Türkiye’de Elektrik Üretimi/Tüketimi ve Motorlar ı n Verimli Kullan ı m ı n ı n Ülkeye ve Çevreye Faydalar ı POMPA-VANA DOSYASI Dolay ı s ı yla tesisat mühendislerimizin ve tesisat mühendisi olmaya niyetli ö ğ rencile- rimizin, elektrik enerjisinin üretimi, iletimi, da ğ ı t ı m ı ve verimli tüketimi konular ı nda bilgili olmalar ı gerekmektedir. Ancak, e ğ itim kurumlar ı m ı zda “elektrik enerjisinin etkin kullan ı m ı ”, “elektrik motorlar ı ”, “yal ı t ı m”, “ömür boyu maliyet”, “cihaz ve sistem verimlili ğ i” gibi konular yeterince ö ğ retile- medi ğ i için bu tür bilgileri sonradan kendi gayretimizle edinmemiz gerekmektedir. Elektrik enerjisi ve özellikle elektrik mo- torlar ı hakk ı nda yeterli bilgisi olmayan mühendislerimiz, enerjinin verimli kullan ı - m ı noktas ı nda yetersiz kalmaktad ı rlar ve kurgulad ı klar ı dü ş ük verimli sistemler de ömür boyunca gereksiz yere yüksek enerji tüketmesi nedeniyle ülkemize ve insanl ı ğ a zarar vermektedir. Birimler Elektrik i ş leri konu ş ulurken kullan ı lan bi- rimleri ş öyle bir hat ı rlayal ı m: Güç birimi: Watt (W) veya Kilowatt (kW) Enerji birimi: Wattsaat (Wh) veya Kilo- wattsaat (kWh) 1 kWh = 860 kcal = 4,187.10³ J 1 W = 0,86 kcal / h = 3,6 kJ / h 1 J = 1 Nm = 1 Ws (Joule = Newton- metre = Wattsaniye) Birimlerin katlar ı n ı ifade ederken kullan ı - lan terimleri de ş öyle bir hat ı rlayal ı m: A ş a ğ ı do ğ ru Yukar ı do ğ ru m Mili (10 -3 ) Binde k Kilo (10³) bin kat ı μ Mikro (10 -6 ) Milyonda M Mega (10 6 ) milyon kat ı n Nano (10 -9 ) Milyarda G Giga (10 9 ) milyar kat ı p Piko (10 -12 ) Trilyonda T Tera (10 12 ) trilyon kat ı Elektrik Enerjisinin Koordinasyonu Türkiye’de elektrik enerjinin üretimi, ileti- mi ve da ğ ı t ı m ı , esas itibariyle “Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl ı ğ ı ’na” ba ğ l ı kamu kurulu ş lar ı taraf ı ndan yürütülmekte ve koordine edilmektedir. Ancak üretim ve da ğ ı t ı m i ş lerinde özel sektör de gittikçe artan bir oranda yer al- maktad ı r. Elektrik enerjisinin üretimi, iletimi, da ğ ı t ı - m ı ve tüketimiyle ilgili birçok bilgiyi (geç- mi ş e ait istatistikleri ve gelece ğ e yönelik beklenti senaryolar ı n ı a ş a ğ ı daki internet sitelerinden edinmek mümkündür: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ı ğ ı : www.enerji.gov.tr Elektrik İş leri Etüd İ daresi Genel Müdürlü- ğ ü: www.eie.gov.tr Elektrik Üretim A. Ş .: www.euas.gov.tr Türkiye Elektrik İ letim A. Ş .: www.teias.gov.tr Türkiye Elektrik Da ğ ı t ı m A. Ş .: www.tedas.gov.tr Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A. Ş .: www.tetas.gov.tr Enerji Piyasas ı Düzenleme Kurumu: www.epdk.gov.tr Bülent VURAL Berlin Teknik Üniversitesi mezunudur. Bosch Rexroth A Ş ve Wilo Pompa Sistemleri A Ş ’nin yöneticili ğ ini yapm ı ş t ı r. İ TÜ ve YTÜ’de Ö ğ retim Görevlisi olarak çal ı ş m ı ş t ı r. TTMD Kurucu Üyesidir. Enerjinin verimli kullan ı m ı konusunda çal ı ş maktad ı r.