Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

MAKALE 106 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 3. Koruma İ yi tasarlanm ı ş sorunsuz bir tesisatta sis- teme su ilavesi yap ı lmamas ı gereklidir. E ğ er herhangi bir su ilavesi yap ı lmas ı ge- rekli ise suyun belirtti ğ imiz zararl ı etkile- rine kar ş ı ş artland ı rma yap ı larak sisteme verilmesi gerekmektedir. Yapt ı ğ ı m ı z saha çal ı ş malar ı nda merkezi sistemlerin % 70’e yak ı n ı , bireysel sistemlerin ise nere- deyse % 98’lik bir k ı sm ı n ı n ş artland ı rma yapmad ı ğ ı ortaya ç ı km ı ş t ı r. Mevcut halde en yayg ı n olarak kulland ı ğ ı m ı z ş artlan- d ı rma üniteleri özel filtrelerden geçirilen suyun tanklardaki çe ş itli kimyasal katk ı - lar ile istenilen de ğ erlere getirildi ğ i klasik sistemlerdir. Bu ünitelerin küçük ölçekli bir sistem için kurulum maliyeti yakla ş ı k 800 TL - 1000 TL civar ı d ı r. Kurulumun yan ı s ı ra i ş letme maliyetleri de eklendi ğ i zaman ekonomik olmad ı ğ ı görülmektedir. Bireysel kullan ı c ı lar aç ı s ı ndan bak ı ld ı ğ ı n- da maliyetin yan ı s ı ra mekan sorunu da ön plana ç ı kmaktad ı r. Klasik ş artland ı rmaya alternatif olarak son y ı llarda ülkemizde de yayg ı nla ş an kimyasal katk ı maddeleri bu alanda ç ı ğ ı r açm ı ş t ı r. S ı v ı halde olan bu kimyasallar direk olarak tesisat suyu ile belirli oran- larda kar ı ş t ı r ı larak sisteme verilmektedir. Kar ı ş ı m oranlar ı tamamen sisteme ba ğ l ı - d ı r. Sistemin ı s ı tma veya so ğ utma yap ı yor olmas ı ve tesisat ı n mevcut ya ş ı kar ı ş ı m oranlar ı için belirleyici etkenlerdir. Is ı tma sistemlerinde mevcut tesisat suyunun % 30 - % 40 aras ı nda, so ğ utmalarda ise % 20 - % 30 oran ı nda uygulanmaktad ı r. Pi- yasada bu tür kimyasal ürünlerin yerli ve yabanc ı men ş eli olarak iki gruba ay ı rabili- riz. Yabanc ı men ş eli ürünler yerli üretime nazaran daha pahal ı d ı r. Maliyet aç ı s ı n- dan iki kat ı na yak ı nd ı r. Kalite olarak ise yerli ve yabanc ı ba ğ ı ms ı z kurulu ş lardan al ı nan raporlar do ğ rultusunda yerli ürün- lerimizin daha iyi oldu ğ unu söyleyebiliriz. Bu tür bir yerli ürün uygulaman ı n maliyeti bireysel sistem için 250 TL-350 TL’yi geç- memektedir. Yap ı lacak uygulama herhangi bir kaçak olmaz ise sistemi 7 ila 11 y ı l aras ı nda korumaktad ı r. İş letme maliyeti yoktur. Sistem için herhangi bir d ı ş üni- te ba ğ lanmas ı gerekmedi ğ i için bireysel kullan ı c ı lar için yer sorunu ortadan kalk- maktad ı r. Bu aç ı dan bak ı ld ı ğ ı nda klasik sisteme nazaran daha ekonomiktir. Bazik özellikli olan kimyasallar su ile % 30 veya % 40 kar ı ş ı m oranlar ı nda dahi pH de ğ eri 9 ila 11 aras ı ndad ı r. Buda korozyon riski- ni ortadan kald ı rmaktad ı r. Kireçlenme ve pas-korozyonu önlemenin yan ı s ı ra ilave edildi ğ i suyun donma noktas ı n ı dü ş ürüp kaynama noktas ı n ı art ı rarak bir nevi an- tifriz görevi görmektedir. Kar ı ş ı m oran ı na ba ğ l ı olarak donma noktas ı n ı -10 °C ila -63 °C’ye kadar dü ş ürmekte, kaynama noktas ı n ı +120 °C ila +193 °C’ye kadar yükseltmektedir[1]. Bireysel ve merkezi ı s ı tma ve so ğ utma sistemlerinde donmaya kar ş ı önlem ama- c ı yla belirli bir s ı cakl ı k de ğ erinin alt ı na dü ş üldü ğ ü takdirde sistemi çal ı ş t ı rarak koruyan emniyet tertibatlar ı vard ı r. Örne- ğ in kombilerde ortam s ı cakl ı ğ ı +5 °C’nin alt ı na dü ş tü ğ ü takdirde donma önleyici sistem devreye girmektedir. Merkezi sis- temlerde bu set de ğ eri sisteme göre biraz farkl ı l ı k göstermekle beraber ana koruma mant ı ğ ı ayn ı d ı r. Bahsetti ğ imiz emniyet sistemleri enerji kesintisinin söz konusu olmad ı ğ ı durumlarda aktif halde çal ı ş - maktad ı r. Maliyet aç ı s ı ndan i ş letmelerde ı s ı tma ve so ğ utma cihazlar ı jeneratörden besleme yap ı lmamaktad ı r. Enerji kesintisi durumunda tüm koruyucu sistemler devre d ı ş ı kalmaktad ı r. Ayr ı ca cihazlar ı n sürekli devreye girerek çal ı ş mas ı gereksiz yere enerji sarfiyat ı na neden olmaktad ı r. Sis- tem suyuna kat ı lacak kimyasal koruyucu- lar donma noktas ı n ı dü ş ürerek bu riskleri ortadan kald ı racakt ı r. Sistemdeki mevcut suyun kaynama noktas ı n ı n artmas ı ile bir- likte+90 °C’den daha yukar ı s ı cakl ı klarda ayn ı bas ı nç de ğ erlerinde çal ı ş ma imkân ı vermektedir. Yüksek s ı cakl ı klarda gereksiz s ı v ı kay ı plar ı n ı da engellemektedir. 4. Tasarruf Genel manada sistemin korunmas ı yani verimli halde çal ı ş ı r tutulmas ı ayn ı zaman- da o sistemden elde edilebilecek en büyük tasarruftur. Bir tesisat ı n belirtilen ömrün- den önce baz ı parçalar ı n ı n de ğ i ş tirilmesi veya komple tesisat ı n yenilenmesi ciddi bir külfettir. Belirtilen kullan ı m ömründen be ş y ı l önce at ı l hale gelen bir sistem için be ş y ı ll ı k enflasyon fark ı dü ş ünüldü ğ ünde maliyetin büyüklü ğ ü ortaya ç ı kmaktad ı r. Bunun yan ı s ı ra kireç ve korozyonu en- gelleyerek enerjinin verimli kullan ı lmas ı tasarrufun di ğ er aya ğ ı n ı olu ş turmaktad ı r. Koruma k ı sm ı nda özelliklerinden bah- setti ğ imiz kimyasal katk ı lar tasarruf ala- n ı nda da bir tak ı m özellikleri ile ön plana ç ı kmaktad ı r. Özellikle yerli ürünlerde son be ş y ı lda yap ı lan Ar-Ge çal ı ş malar ı ne- ticesinde tasarruf konusunda yabanc ı men ş eli ürünleri geride b ı rakm ı ş t ı r. İ thal ürünler sistemde sadece koruma yönüyle tasarruf sa ğ larken yerli ürünler koruman ı n yan ı s ı ra enerjinin verimli kullan ı m ı da ar- t ı rarak tasarrufu farkl ı bir boyuta ta ş ı mak- tad ı r. Uluslararas ı sayg ı nl ı ğ ı olan yerli ve yabanc ı ba ğ ı ms ı z kurum ve kurulu ş lardan al ı nan test raporlar ı ve saha uygulamalar ı bunu destekler nitelikte sonuçlar ortaya ç ı karm ı ş t ı r. Bu ürünlerin ı s ı nma için gerekli enerji ih- tiyac ı suya göre daha dü ş üktür. Is ı y ı suya göre daha kolay iletmektedir. Bu nedenle daha h ı zl ı ı s ı nmaktad ı r. Yüksek ı s ı tutma özelli ğ i sayesinde suya göre daha geç so ğ umaktad ı r. Bu da ı s ı tmada % 15- % 20, so ğ uma gecikmesiyle de % 10- % 15 olmak üzere toplamda % 30’a varan enerji tasarrufu sa ğ lamaktad ı r. So ğ utma sistemlerinde ise yine enerjiyi h ı zl ı iletme özelli ğ i sayesinde ak ı ş kan ı n h ı zl ı bir ş ekil- de so ğ umas ı n ı sa ğ lamakta, enerji tutma özelli ğ i ile sayesinde de suyun ı s ı nmas ı n ı geciktirmektedir. Bu ş ekilde so ğ utmada % 10- % 15, ı s ı nma gecikmesinde de % 7- % 10 olmak üzere toplamda % 20’ye varan bir tasarruf sa ğ lamaktad ı r[1]. Bu ürünlerin enerji verimlerinin yüksek olma- s ı nedeniyle yak ı t tasarrufunun yan ı s ı ra bireysel ve merkezi ı s ı tma ve so ğ utma sis- temlerinin devrede kalma sürelerini azal- tarak cihaz ömürlerini art ı rmaktad ı r.