Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

MAKALE 104 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 1. Giri ş Günümüzde bilindi ğ i üzere ı s ı tma-so ğ utma sistemlerinde en yayg ı n kullan ı lan ak ı ş kan sudur. Kullan ı lan suyun kalitesi sistem performans ı na ve ömrüne direk etki eden faktörlerin ba ş ı nda gelmektedir. Bir ı s ı tma- so ğ utma sisteminin tasar ı m ve uygulama safhas ı nda en çok önem verdi ğ imiz konu sistemi olu ş turan ana parçalard ı r. Sistem içindeki suyun kalitesi birçok tasar ı mc ı ve uygulamac ı için ikinci planda kalmaktad ı r. Bu konu kullan ı c ı taraf ı ndan da arka plana itilmektedir. Bunun en çarp ı c ı örnekleri- ne teknik servis hizmeti veren firmalar ı n ar ı za kay ı t raporlar ı nda rastlamak müm- kündür. Bu raporlara göre ülkemizde kul- lan ı lan büyük ço ğ unlu ğ unu bireysel ürün- lerin olu ş turdu ğ u birçok ı s ı tma- so ğ utma cihazlar ı n ı n korozyon, pas ve kirece kar ş ı korunmad ı ğ ı gerçe ğ i ortaya ç ı kmaktad ı r. Ülkemiz gibi kullan ı m suyunun % 80’nin sert ve kireçli oldu ğ u bir ülkede bu nok- tadaki gerek bilinç gerekse teknik altyap ı yetersizli ğ imizden dolay ı ülke olarak öde- di ğ imiz maliyet büyük oranlara ula ş m ı ş t ı r. Birçok üretici firma taraf ı ndan kullan ı m ömrü 10 ila 15 y ı l olarak belirtilen cihaz- lar ı n yedinci ve sekizinci y ı l ı nda ömrünü tamamlad ı ğ ı görülmektedir. Gerek teknik servis raporlar ı , gerekse bizzat yapm ı ş ol- du ğ umuz saha çal ı ş malar ı bunu destekler nitelikte sonuçlar almam ı z ı sa ğ lam ı ş t ı r. 2. Suyun Zararl ı Etkileri Suyun ba ş l ı ca zararl ı etkilerini; a) Pas-Korozyon, b) Kireçlenme olarak s ı ralayabiliriz. Bireysel veya merkezi tüm tesisat sis- temlerinde metal parçalar su ile temas ettikten çok k ı sa bir süre sonra reaksi- yona girerek pas olu ş umu ba ş lamakta- d ı r. Pas olu ş umunun yani oksitlenmenin ba ş l ı ca sebebi ise i ş letme esnas ı nda sistem suyuna kar ı ş an O 2 ’dir. Sistemdeki kaçaklar suya O 2 ilave olmas ı na sebep verir. Sistem kulland ı ğ ı m ı z malzemelerin gaz geçirgen özelli ğ i olmamas ı da suya O 2 geçi ş ine sebep olan önemli etkenler- dendir. Paslanma sürecinin devam ı nda malzemenin kalitesine ba ğ l ı olarak a ş ı n- ma ba ş lamaktad ı r. A ş ı nmayla birlikte çatlak ve delinmeler meydana gelerek sistemin çal ı ş mas ı n ı engellemektedir. Korozyon olu ş umuna kar ş ı suyun pH de ğ erinin kontrol alt ı nda tutulmas ı ge- rekmektedir. Kazan üreticileri ideal pH de ğ erinin 8 ila 11 aras ı nda olmas ı gerek- ti ğ ini belirtmektedirler. pH de ğ erinin 8’in alt ı na inmesi durumunda asidik korozyon riski artacakt ı r[2][3]. Suyun bir di ğ er zararl ı etkisi de kireçlen- medir. Suda çözülmü ş olan kireç (bikarbo- natlar) kazan içinde ve tesisatta kireç ta ş ı olu ş umuna yol açar. Suyun sertli ğ i artt ı kça kireçlenme miktar ı da artar. Tesisatlarda özellikle kazan içinde s ı cakl ı klar ı n yüksek olmas ı kireç olu ş umunu h ı zland ı r ı r. Kireç tabakas ı yüzeyde tutunarak yanma sonucu olu ş an enerjinin suya ta ş ı nmas ı n ı engeller ve % 30 oran ı na kadar azalabilir. Bu da gereksiz enerji sarfiyat ı na yol açar. Kireç tabakas ı tüm tesisattaki su geçi ş lerinde kesitleri daraltt ı ğ ı için su sirkülasyonunu da engeller. Enerjisini suya veremeyen kazanda a ş ı r ı ı s ı nma olur. Bölgesel a ş ı r ı ı s ı nmalar uzun vadede tüm tesisatta çat- lamalara neden olur[2]. Ayr ı ca kesit da- ralmalar ı sistemin daha yüksek bas ı nçlar alt ı nda çal ı ş mas ı na yol açar. Buda mal- zemenin çal ı ş ma ömrüne olumsuz yönde etki etmektedir. Tesisat Sistemlerinde Kullan ı lan Suyun Kalitesinin Korunmas ı ve Tasarruf Is ı tma ve so ğ utma sistemlerinde yayg ı n olarak kulland ı ğ ı m ı z ana ak ı ş kan suyun bir ş artland ı rmadan geçirilerek kullan ı lmas ı , sistem ömrüne ve verimlili ğ ine direk etki edecek faktörlerdendir. Ülkemizde bireysel ve merkezi sistemlerin birço ğ unda su ş artland ı rma yap ı lmadan kullan ı lmakta ve sistem suyun zararl ı etkilerine kar ş ı korumas ı z b ı rak ı lmaktad ı r. Bireysel veya merkezi sistem kullan ı c ı lar ı aç ı s ı ndan piyasada mevcut bir su ş artland ı rma sistemini kurulmas ı ve i ş letme maliyetleri hesapland ı ğ ı nda ekonomik olmad ı ğ ı gerçe ğ i ortaya ç ı kmaktad ı r. Bu ar ı tma sistemlerine alternatif olarak kurulum ve i ş letme maliyetleri aç ı s ı ndan daha ekonomik olan kimyasal katk ı lar ön plana ç ı kmaktad ı r. Bu kimyasallar suyun zararl ı etkilerini ortadan kald ı rman ı n yan ı s ı ra enerji tasarrufu da sa ğ lamaktad ı r. Seval BEKLER Yeni Nesil Enerji Ltd. Ş ti.