Tesisat Dergisi 182. Sayı (Şubat 2011)

MAKALE 102 Tesisat Dergisi Say ı 182 - Ş ubat 2011 Biyokat ı lar bünyelerinde makrobesin madde- lerinin (N,P,K) yan ı s ı ra baz ı mikro besin mad- delerini de (Fe, Zn, Mn, vb.) bulundurmalar ı ve bünyelerinde yeterli seviyede organik madde olmas ı nedeniyle tar ı m alanlar ı nda kullan ı la- bilmektedir[2]. Potansiyel toksik element içerebilen biyokat ı - lar ı n gübre olarak tar ı m arazilerinde kullan ı m ı k ı s ı tlanmaktad ı r. Ayr ı ca patojenleri gideril- memi ş biyokat ı lar ı n kullan ı m ı , halk sa ğ l ı ğ ı aç ı s ı ndan olas ı riskleri kontrol alt ı nda tutmak için s ı k ı tedbirlerin al ı nmas ı n ı gerektirmekte- dir[3]. Yasal s ı n ı rlamalar alt ı nda gerekli izinleri alarak çamurun tar ı m alanlar ı nda kulland ı r ı l- mas ı dü ş ünülmü ş tür. Gerekli çamur analizleri akredite laboratuvar Gebze Tübitak MAM’da 10.12.201 Tarih ve 24609 Say ı l ı Toprak Kirlili ğ i Yönetmeli ğ i’ne göre yapt ı r ı lm ı ş olup analiz so- nuçlar ı Tablo 2 ’de verilmi ş tir. Tesisin ilk y ı llar ı nda Çevre ve Orman Bakanl ı ğ ı ’ndan “çamur kullan ı m izni” al ı nm ı ş t ı r. Ba ş lang ı çta çamura olan talep; bekledikçe koku yapmas ı , ta ş ı ma problemi, uygulamadaki zor- luklar ile çiftçiler taraf ı ndan ürünün özelliklerinin bilinmemesi vb. nedenlerle giderek azalm ı ş t ı r. Kayseri MAAT’den ç ı kan ar ı tma çamuru ilk zamanlarda güne ş yard ı m ı ile kurutulma uy- gulamas ı yap ı lm ı ş t ı r. Bu i ş lem Kayseri’deki iklim ş artlar ı ndan dolay ı ancak y ı lda 6-7 ay süresince yap ı labilmektedir. Di ğ er zamanlarda depolanmaktad ı r. Tesiste çamurun faydal ı kullan ı m ı n ı görmek, çiftçileri çamurun özellikleri hakk ı nda bilgilen- dirmek amac ı yla çe ş itli uygulamalar yap ı lm ı ş - t ı r. Öncelikle ar ı tma çamurunun arazide kulla- n ı m ı ile ilgili “çamur kullan ı m talimatnamesi” haz ı rlanm ı ş t ı r. Tesisin ekili çim alanlar ı nda ve a ğ açland ı rma alanlar ı nda kuru çamur uygu- lanmaktad ı r. 3.2. Uzun Vadeli Çözüm Aray ı ş lar ı Kayseri At ı ksu Ar ı tma Tesisi çamurlar ı n ı n nihai bertaraf ı için çal ı ş ı lan alternatiflerin baz ı lar ı a ş a ğ ı da s ı ralanm ı ş t ı r. Tesisten kaynaklanan çamurun uzun vadede en uygun ş ekilde bertaraf ı için ara ş t ı rmalar devam etmektedir. Bu çal ı ş malar kapsam ı nda çamurun Kayseri Bünyan’da faaliyet gösteren Çimsa Çimento Fabrikas ı ’nda yak ı lmas ı gün- deme gelmi ş tir. Çamurun do ğ rudan % 18-20 KM oran ı ile belt pres sonras ı çimento fabrikas ı na nakli, tesis- te kurutulup Çimento Fabrikas ı na Nakliyesi ve orada kurutma tesisi kurulmas ı alternatifi ile tesiste kurutma i ş lemi gerçekle ş tirildikten sonra Çimsaya nakli ve orada ikincil at ı klar ile yak ı lmas ı alternatifleri de ğ erlendirilmi ş tir. Çamurun çe ş itli yöntemler aras ı ndan Kayseri ş artlar ı na ve tesise uygun olan ı belirlenerek kurutma yap ı lmas ı (% 40-90 KM) di ğ er bir al- ternatiftir. Kurutma sonras ı nda çamurun miktar ı azalacakt ı r ama kurutulan çamurun nas ı l de ğ er- lendirilece ğ i konusu belirsizli ğ ini korumaktad ı r. Ara ş t ı r ı lan di ğ er bir alternatif çamurun tesiste kurutma ve devam ı nda yak ı lmas ı d ı r. Bu yat ı r ı m çok ciddi yat ı r ı m ve i ş letme maliyetleri getir- mektedir. Ancak enerji üretimi ile birlikte de ğ er- lendirilir ise i ş letme masraflar ı azalmaktad ı r. Kayseri ar ı tma tesisi çamurun do ğ rudan veya ş ehir kat ı at ı ğ ı organik k ı sm ı ile kar ı ş t ı r ı larak kompost yap ı lmas ı di ğ er bir alternatiftir. Top- rakla ş t ı rma yöntemi ile organik madde ilavesi ile kompost yöntemine benzer ş ekilde ar ı tma çamurundan ş evlerde, ı slah alanlar ı nda vb. kullan ı lacak toprak üretimi de ğ erlendirilmi ş tir. Bu yöntemin eldeki malzeme miktar ı n ı artt ı ra- cak olmas ı dezavantaj ı d ı r. 4. Sonuçlar ve De ğ erlendirme Ülkemizde i ş letmeye aç ı lan at ı ksu ar ı tma tesislerinin say ı s ı artt ı kça ortaya ç ı kacak bi- yokat ı miktar ı da artacakt ı r. Kayseri at ı ksu ar ı tma tesisi i ş letmeye al ı nd ı ğ ı 2004 Ş ubat tarihinden 2010 Eylül dahil olmak üzere i ş - letmede bulundu ğ u 7 y ı ll ı k dönemde yakla ş ı k 120.000 KM olmak üzere 635.000 ton çamur üretmi ş tir. Bu de ğ erler armadan nihai çözüm yolunun bulunmas ı kaç ı n ı lmaz olmu ş tur. Çamurun bertaraf ı ile ilgili yap ı lan çal ı ş malar- da devlet kurumlar ı n ı n ar ı tma çamurunu çok fazla tan ı mad ı klar ı ve onunla yap ı lacak uygu- lamalara getirebilece ğ i risklerden dolay ı s ı cak bakmad ı klar ı görülmü ş tür. Biyolojik ar ı tma te- sisi olan her yerle ş im yerinde çamur problemi olacakt ı r. Her yeni yap ı lan tesiste benzer so- runlar ı n ya ş anmamas ı için çiftçilerin d ı ş ı nda di ğ er meslek gruplar ı n ı n ve Devlet Kurumlar ı - n ı n bilgilendirilmesi faydal ı olacakt ı r. Erozyonun yüksek seviyelerde oldu ğ u İ ç Ana- dolu Bölgesi topra ğ ı n ı n bu malzemeye ihtiyac ı vard ı r ve bu malzemenin faydal ı ve güvenli kullan ı m ı n ı n sa ğ lanmas ı ülke ekonomisi aç ı - s ı ndan önem arz etmektedir. AAT i ş letmecileri de biyokat ı lara yeterli talep olmad ı ğ ı , di ğ er ku- rumlardan destek alamad ı ğ ı ve izin prosedürü vs. gibi zorluklar ı a ş amad ı ğ ı zaman kolay yolu seçerek kat ı at ı k deponi sahas ı na veya ayr ı bir deponi alan ı na bu malzemeyi ta ş ı maktad ı rlar. Bu nedenlerle biyokat ı n ı n faydal ı kullan ı m ı n ı n sa ğ lanmas ı mümkün olmamaktad ı r. Çamurun toprakta kullan ı m ı için izin prosedürü, çamu- run uygulanmas ı n ı n takibi v.b konularda pratik çözümler üretilirse Kayseri’de çamurun ı slah amaçl ı olarak besi maddesi ve organik madde ihtiyac ı alan yerlerde topra ğ a verilmesi uygun gözükmektedir. Kaynaklar [1] Üstün, H., Eyübo ğ lu, H., Bilgin, N., “Biyokat ı lar ı n (Ar ı tma Çamurlar ı n ı n) Arazide Kullan ı m ı ” ASK İ Ar ı tma Tesisi Daire Ba ş kanl ı ğ ı – Köy Hizmetleri Genel Müdürlü ğ ü Ankara Ara ş t ı rma Enstitüsü, Ankara 2002. [2] Land Appliciction of Biosolid.Pro- cess Design Manual U.S.EPA Cincinnati,Ohio.1994 [3] Use of Reclaimed Water and Sludge in Food Crop Production. National Aca- demy Press Washingtaon, D.C. 1996. Bu makale, 04-05 Kas ı m 2010 tarihleri aras ı nda yap ı lan IWES 2010 2. At ı k Teknolojileri Sempoz- yumu ve Sergisi’nde bildiri olarak sunulmu ş tur.