MAKALE • Pompa ve vakum sisteminde yapılacak kontroller, • Orta gerilim şebekesi ve trafoda yapılacak kontroller, • Orta gerilim dahili şaltta yapılacak kontroller, • Panolarda yapılacak kontroller, • Pompa istasyonu bina içinde ve dışında yapılacak kontroller t Pompa istasyonunun çalıştırılması, t İşletme anında yapılacak işlemler, t Pompa istasyonunun durdurulması sırasında yapılacak işlemler. Tipik bir sulama pompaj tesisi çalıştırılırken şu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır: t Sulama programında pompa kapasiteleri esas alınmalı, t Tahliye hattına minimum su gidecek şekilde planlama yapılmalı, t Sulama programı dışındaki zamanlarda pompa kapasitesinin çok altındaki talepler için olumlu görüş verilmemeli (eğer bu talepler sulama programında olmasına rağmen mücbir sebepler dışında sulama yapılmayıp daha sonra su talebi şeklinde ise) t Emme havuzu temiz olmalı, t Yaklaşım kanalı temiz olmalı, t Havuz kapakları çalışır durumda olmalı, t Pompa ve diğerteçhizatlar daima işletmeye hazır ve bakımlı tutulmalı, t Terfi hattında patlak vb. problemler olmamal ıdır. 3.3. Pompaj Tesislerinde Ortaya Çıkan Sorunlar ve Periyodik Bakımlar Pompa tesislerinin amaçlarına uygun görev yapabilmesi için pompaların en az arıza ile hatta sulama mevsiminde arızasız çalıştırılabilmesi gerekmektedir. Sulamanın yoğun olduğu zamanlarda pompaların arıza yaparak bir süre çalışmaması işletmeyi ve çiftçileri zor durumda bırakacaktır. Bu nedenle pompaların arıza yapmalarını önleyebilmek bakımından, elektro-mekanik teçhizatta yapılacak bakım büyük önem kazanmaktadır. Onun için sulama mevsimi öncesi büyük bakımlar ve sulama sezonunda da periyodik bakımların yapılması önem kazanmaktadır. Yapılan muayenelerde; fazla aşınmış, çatlamış, aşırı ısınmadan dolayı rengi değişmiş parçalar tespit edilip yenileri ile değiştirilmeli veya gerekli onarımları yapılmalıdır. Titizlikle yapılan bakımlar arızaların en aza indirilmesini sağlar. Bir pompaj tesisinde ortaya çıkabilecek olası arızalar aşağıda verilmiştir: 136 Tesisat Dergisi Sayı 174- Haziran 2010 a) Elektrik teçhizat arızaları b) Mekanik teçhizat ve pompa arızaları i) Pompa üzerinde meydana gelebilecek arızalar • Yatak arızaları • Fan veya çark arızaları • Sızdırmazlık halkaları arızaları • Salmastra kutuları ve salmastra burcu arızaları ii) Pompa teçhizat ve aksesuarlarında meydana gelebilecek arızalar: • Çek valf ( Geri tepme klepesi ) arızaları • Sökme takma ( Montaj - Demontaj ) parçaları arızaları • Ayar vanası ve vakum sistemi arızaları Bakımlar sırasında, pompa istasyonundaki her teçhizat için sicil kartı tutulmalı, teçhizatın bakımının ne zaman yapılacağı, ne tür işlemlerin yapılacağı, hangi parçaların değişeceği önceden hazırlanan bakım takvimlerine uygun olarak yapılmalıdır. Onarın sırasında yapılan tüm işlemler (değiştirilen parçalar vb.) sicil kartına işlenir. Ayrıca gerekli yedek parçaların önceden temin edilerek gerektiğinde hemen kullanılabilecek şekilde hazır bulundurulması işletmenin aksamaması bakımından önem taşımaktadır. Yedek parça tespitinde bütün malzemelerin değil en çok ve çabuk bozulan, çabuk yıpranan parçalar önceden belirlenerek el altında bulundurulmalıdır. Bu amaçla bir koltuk ambarının oluşturulması faydalı olacaktır. Bu hususlara ek olarak sağlıklı bir işletme organizasyonunun sağlanabilmesi bakımından nitelikli personel çalıştırılması önem kazanmaktadır. Herhangi bir arıza belirtisi veya ihtimali fark edildiğinde ünite derhal durdurularak en kısa zamanda ilgililere ve sorumlulara haber verilmelidir. Arızalara ilgisiz ve yetkisiz kişilerin müdahale etmesi kesinlikle önlenmelidir. Aksi halde arızanın büyümesi veya bir iş kazasının (elektrik çarpması vb.) meydana gelmesine ortam hazırlanmış olur. Elektrik teçhizatındaki her türlü bakım, onarım ve yapılacak elektriki manevralar, görevlendirilecek yetkili elektrikçiler tarafından yönetmeliklerde belirtilen gerekli güvenlik önlemleri alındıktan (izole tabure, yalıtkan eldiven kullanılması vb.) sonra yapılmalıdır. Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, elektriki manevralar veya elektriksel teçhizatta yapılan çalışmalar sırasında titizlikle uygulanmalı, gerektiğinde anılan yönetmeliğin 60. maddesinde belirtilen çalışma belgesinin alınması için personel eğitim kurslarına gönderilmelidir. 4. Pompaj Tesislerinde Otomasyon Ola nakları Sulamadan beklenen yararların elde edilebilmesi için, koşullara en uygun sulama yönteminin seçilmesi ile sulama sisteminin kurulması ve gelişen teknik ve teknolojilere bağlı olarak otomasyon teknikleriyle de desteklenmesi gerekmektedir. Sulama otomasyon teknikleri, yüzey sulama sistemlerinde az da olsa kullanılabilirse de, daha çok basınçlı sulama yöntemleri (damla ve yağmurlama sulama) üzerinde uygulama alanı bulmaktadır. Yüzey sulama yöntemlerinde, su taşıyan açık kanallardaki ya da borulardaki suyun seviyesini, debisini, akış hızını ölçmek, tarlaya su veren sulama kapılarını açıp-kapamak gibi uygulamalar otomasyona bağlanabilmektedir. Ancak bunların kullanımları sınırlı kalmaktadır. Basınçlı sulama sistemlerinde otomasyon, sulamanın başlama zamanının, sulama süresinin, verilecek su miktarının ve bunun hangi sıklıkta tekrarlanacağının belirlenerek; vanalar, pompa, debi ölçer gibi elemanların açılıp-kapanması ilkesine dayanmaktadır. Sulamada yüksek kullanım etkinliği sağlayan algılayıcı ve mikroişlemcilerle bütünleşik otomatik kontrollü sulama uygulamalarının kullanılmasıyla, bitki, toprak, su ve çevresel faktörler arasında kararlı bir denge, sağlanabilmektedir (Şekil 1). Böylece ürünlerin nitelik ve niceliğinde önemli artışlar olurken, zamandan, işgücünden, enerjiden ve su kaynaklarından önemli derecede tutum sağlanabilmektedir. Pompaj tesisleri özellikle de drenaj pompa istasyonları otomasyon teknik ve teknolojileriyle desteklenmelidir. Rehabilite edilecek veya yeni tesis edilecek pompa istasyonlarında, SCADA sistemleri, frekans konvertörleri ve değişken debili pompaların kullanımı öncelikle ele alınmalıdır. Drenaj pompaj tesislerinde kullanılabilecek basit bir otomasyon sistemi Şekil 2'de verilmiştir. Sonuç ve Öneriler 5.1. Sulama Yönetimi Yönünden a) Planlı ve iyi bir su yönetimi sağlayabilmek için sulama alanında toplulaştırma, tesviye ve drenaj gibi tarla içi geliştirme hizmetleri tamamlanmış olmalıdır. b) Uzun sulama kanallarında su akışının kontrol altına alınması güçleşmekte, gece sulaması veya depolaması yapılmaması nedeniyle büyük miktarda su tahliye olmaktadır. Uzun sulama kanallarında tahliyeleri önlemek ve ani değişmelere kısa sürede
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=