TEKNİK BİLGİ Tablo 7 .Radyografların Optik Yoğunluğu Sınıf A B Optik yoğunluk il ;,: 2,0 21 ;>:2,331 1) :tO. l mm'lik bir ölçme toleransına müsade edilir. 2) Sözleşmeye taraf olan l ar arasında yapılan özel anlaşmayla l.5'a düşürülebilir. 3) Taraflar arasında yapılan özel anlaşmayla 2,0'ye düşürülebilir. c) d) l M s alzeme, ıl İşlem, e) f) KMaaylnzeamk edikkaişlinin geometrisi, ınlığı, g) Kaynak işlemi, hl Kabul şartları dahil, muayene özellikleri, i) Radyografi tekniği ve sınıfı, bu standarda j ) gEöNr1e4g3e5r emk l ia IdQdIeh a6 s. ls'aes igyöertei , m u a y ene dü- zenlemesi, k) Kullanılan işaretleme sistemi, 1) Film konum planı, m) Radyasyon kaynağı, odak noktasının tip ve boyutu ile kullanılan teçhizatın tanımı, n) Film ekranlar ve filtreler, o) Kullanılan tüp gerilimi ve akımı veya kay- nağın aktivitesi, p) Poz süresi ve kaynak film mesafesi, q) Banyo işlemi tekniği (elle / otomatik), r) Görüntü kalite göstergelerinin tipi ve numu, kos) Film yoğunluğu, IQI okuma verileri dahil olmak üzere muayene sonuçları, t) Özel anlaşmayla bu standarttan herhangi bir sapma olup olmadığı, u) Sorumlu kişinin / kişilerin adı ve belge du- rumu, v) Pozlama ve muayene rapor tarihi / tarihleri. Gövdedeki kaynakların ultrasonik muayene edilmesine yönelik şartlar ise şu şekilde açı lanabilir: Ultrasonik test güvenli, eşzamanklı uygulamaya açık ve geniş uygulama alanı olması sebebiyle giderek artan oran düstride tercih edilmektedir. Ultras l o anrid k a t e e n st uygulaması pratik bir uygulama olmasına rağmen operatörün bilgi birikimi, tecrübesi ve kabiliyetine fazlaca bağlı olması bu yöntem için bir dezavantaj oluşturmaktadır. Modern cihazların yaygınlaşması ve TOFD ve Phased Array uygulamalarının artıyor olması bu yön tl eecmeiğni ngi eblei cz eek gdöseteçromk ekdtaehdai r .f aEzNl a1 2t e9r5c3i h- 5e ddi e Ultrasonik muayeneye yönelik şu ifadelere yer verilmiştir: "Kaynakların incelenmesi EN 1714 Seviye A ya göre yapılmalıdır". EN1714-Kay120 Tesisat Dergisi Sayı 171- Mart 2010 naklı Birleştirmelerin U standardı muayenenin l h tr a ansgoi n şi ka rMt l aura yael tnıens d i a ve nasıl yapılacağını belirten bir standarttır. Bu standarda göre tarama sayıları, muayene kapsamı, kullanılacak prob ve leri belirlenebilmektedir. Standa c rd ihınazkaöpzseallimk ı kısmında, "Bu standart esas metal kalınlığı 8 mm veya daha fazla olan ve esas olarak saçılmadan kaynaklanan ses zayıflamasının düşük olduğu metalik malzemelerdeki ergitme kaynak dikişlerinin elle ul ni kapsar. Bu standart öncteraliksloenfikermrituika yçeenl ieksl ei r ve tam nüfuziyetli kaynak dikişlerin nır" ifadesi yer alır. Alt kısmında ise e , u ta y r g a u f l l a ar arasında anlaşma sağlanması halinde; farklı malzemeler, tam nüfuziyetli olmayan kaynak dikişleri, otomatik muayene sistemleri için de kullanılabilir, denilmektedir. A u WS (American Weldind Society)'ye göre, ltrasonik muayene yapılacak malzeme et kalınlığı minimum 6 mm olarak belirlenmiştir. Modern cihazlar ve uygun problarla düşük et kalınlıklarında da muayene yapılabilmektedir. EN1714'de A,B,C seviyelerinde muayeneleri tarif etmektedir. A'dan C'ye doğru daha sıkı bir muayene tarifi yapılmaktadır. Bu sıkılı yene sayısının ve açısını tikte karşımıza çıkar. R a dny oagrrtamf iakstıeoslta r ka, kmpur aa te ihtiyaç duyulduğundan daha fazla kaynak geometrisi, hazırlığı ve uygulaması hakkında ön bilgiye ihtiyaç vardır. Bu bilgiler doğrultusun yene kapsamı, şekli ve detayları ortaydaaçmıka u r a ı larak uygun bir muayene talimatı hazırlamak mümkündür. Ultrasonik muayene öncesinde kağıt üzerinde kısa bir geometrik ve t metrik çalışma yapmak muayeneyi hızl r a ingo d nır o ır. Daha önce de bahsedildiği üzere EN473'e göre sertifikalı bir NDT uzmanı tarafından (seviye 2 belgeli) bu muayene gerçekleştirilmelidir. Problar ve cihazda olması gereken şartlar standartta belirtilmiştir. Bilinmesi gereken bir diğer konu da, prob tabanı ile muayene yüzeyi arasında 0.5 mm'den fazla bir boşluk olmaması gerekliliği ve silindirik veya küresel bir yüzeyde tarama yapılıyor ise D> = 15'a durumunun dışındaki hallerde prob adap tasyonu yapılması gerekliliğidir. D muayene parçasının çapı, a ise prob tabanının muayene yönündeki uzunluğudur. Muayene hacmi kaynak dikişi ve dikişin her iki yanında en az 10 mm genişliğindeki esas metali veya ısıdan etkilenen bölge (HAZ) genişliğini kapsamalıdır. Tablo 8. Hata Sınıflandırılması EN 1713'e göre Kabul Seviyeleri 8mmst<l5mm Belirt i uzunluğu, 1 (mm) İzin verilebilen en büyük yankı yüksekliği ı sı Referans seviyesi l>t Referans seviyesi -6 dB 15 mmsts !OOmm Belirti uzunluğu, 1 (mm) İzin verilebilen en büyük yankı yüksekliği 1 :;; 0.5 t Referans seviyesi +4 dB o.st < ıst Referans seviyesi -2 dB l>t Referans seviyesi -6 dB Değerlendirme seviyesi: Referans seviyesi - 1 0 d B Kayıt seviyesi : Kabul seviyesi 2= Referans seviyesi-6 dB Kabul seviyesi 3= Referans seviyesi -2 db Ultrasonik muayenede mesafe ve hassasiyet kalibrasyonları standart test blokları vası tasıyla yapılmaktadır. Prob ve minin ekrana yansıttığı s o n u ç l acirhı aezt kbi li er lyeeşni , geliş açısının ve hatanın konumlandırılması na yarayan prob indeksinin doğru tespiti ve kontrolü EN 583-2'ye göre yapılmakta ve bu işleme mesafe ve hassasiyet kalibrasyonları denilmektedir. Muayen atte bir yapılmalı ve s e o n b u onyaunckaadharerko4n s tr a ol edilmelidir. Ultrasonik muayene yansıyan ses dalgasının ekran üzerinde aşağıdakine benzer yükseltiler oluşturması ve bunların yorumlanması olarak özetlenirse, bu yankı yüksekliğinin yorumlanabilmesi için referans bazı değerlere sahip olun çınılmazdır. ması gerekliliği kaReferans yüksekliğin tespiti için uygulanan 3 metod EN1714'de tarif edilmiştir. En yoğun olarak kullanılan metod, (Metod 1), yandan açılmış 3 mm çaplı delik için DAC eğrisidir. Bu yazımızın devamında, bu metoda göre yapılacak muayeneler üzerinde durulacaktır. Değerlendirme seviyesi DAC -10 dB'dir (DAC eğrisinin % 33'ü). Yani bu değerin altı lan yükseklikteki belirtiler değerlendinrdilamekaye alınmaz. Hata sınıflandırılması EN 1713'e göre yapı caktır. Kabul seviyeleri T - alın kaynakları ricinde EN 1712 seviye 2 olarak istenmekte h l d a air (madde 5.5.4.4.3). Bu standarda göre, DAC -6 dB (DAC eğrisinin % 50'si) seviyesindeki belirtiler kayıt edilmelidir. Kabul seviyeleri için ise Tablo B'de verilmiştir. ■ *Yazan: A. Cevat AKKAYA, Mak. Müh. NDT L2 Akkaya lsı San. A.Ş.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=