belirli periyotlarla muayenesi yapılması gerekli olan ancak tüm yüzeyin yüzde 100 taramadan geçirilmesinin fiziksel olarak kolay olmadığı yerlerdir. Bu gibi durumlarda büyük yapıların kontrolü AE ile mümkün olmaktadır. 5. Gi rdap Akımları (Eddy current) Testi Bir bobin üzerinden alternatif akım geçirildiğinde, değişken bir manyetik alan oluşmaktadır. Bu bobine veya manyetik alana yakın bir iletken yüzey üzerinde de Eddy Current veya Girdap Akımları denen elektrik akımları oluşmaktadır. Eddy Current, iletken yüzey üzerindeki süreksizliklerden etkilenmekte ve şiddetinde değişiklikler oluşmaktadır; bu değişiklikler manyetik alan yaratan bobinin empedansını etkiler, bu etkinin izlenmesi ile yüzey üzerindeki süreksizlikler veya hatalar tespit edilmiş olur. Seri üretim halindeki boruların hızlı kalite kontrolünün sağlanmasında ve uçak endüstrisinde yoğun olarak Eddy Current testi tercih edilmektedir. Bu yöntem, yüzeyde veya yüzeye yakın bölgelerdeki hataların tespitinde, çok katmanlı yapıların incelenmesinde, metal ve kaplama kalınlıklarının ölçülmesinde, sertlik ve kalite yönünden metal sınıflandırmasında, elektrik iletkenliği ölçümlerinde kullanılmaktadır. 6. Radyografi k Test Radyografik test, sıklıkla ve neredeyse yüz yıldır medikal alanda kullanılmakta olduğu ve hemen hemen herkes mutlaka en az bir kere bu testi kendi vücudu üzerinde uygulattığı için, anlaşılması ve anlatılması görece kolay bir metottur. Temel prensibi, madde içerisinden geçebilme özelliği olan ışınların, aynı zamanda film üzerinde iyonlaşma prensibi ile kalıcı etki bırakabilme özelliğine dayanmaktadır. X ışınları ve gama ışınları, kısa dalga boylu elektromanyetik ışınlardır. Bu ışınlar yöneltildiği madde içerisinde geçiş, saçılma, soğurulma karakteristiği gösterirler; madde içerisinden geçerken maddenin kalınlığına ve içerisindeki yapının homojenliğine bağlı olarak etkilerinde değişiklikler oluşur. Maddeden geçen ve film yüzeyine ulaşan ışın miktarındaki farklılık, film yüzeyinde farklı yoğunlukta görüntü oluşmasını sağlar. Film banyo edildikten sonra incelenerek, bu farklılıklar yorumlanır ve malzeme içerisindeki süreksizlik veya hatalar hakkında bilgi sahibi olunur. X ışınları ve Gama ışınlar, 88 Tesisat Dergisi Sayı 170 - Şubat 2010 endüstride kullanılan ışın çeşitleridir; aralarındaki fark, ortaya çıkma şekilleridir. X ışınları, yapay olarak elektrik enerjisinden istifade ile oluşturulurken, Gama ışınları doğal izotopların kendi kendine ışıması sonucu ortaya çıkmaktadır. İnsan sağlığı açısından riskleri ve tehlikeleri bilinmekte olan bu ışınlardan etkilenmemek için, bu yöntemin uygulanması esnasında kurallara ve şartlara uyumda çok fazla özen gösterilmelidir. Gerekli izin ve şartları haiz uzman firma ve ekipler, bu yöntemde tercih edilmelidir. Bilinçsiz yaklaşımların ölümle sonuçlanacağı unutulmamalıdır. 7. Ultrasoni k Test Ultrasonik test yöntemi de, radyografi gibi tıp alanında uzun yıllardır kullanılmakta olan ve pek çok kişinin aşina olduğu bir yöntemdir. Prensip, ultrasonik ses dalgalarının (20.000 hz ve üzeri) madde içerisinde ilerlemesi ve duvarlardan yansıması ile bu ses dalgalarının alınarak tespit edilmesine dayanmaktadır. Kullanımı oldukça güvenli olan bu yöntem, uzman personel tarafından uygulandığında çok doğru sonuçlar verebilmektedir. Özellikle kalın malzemelerin muayenesinde etkili olan bu yöntem, radyografinin uygulanamadığı pek çok yerde rahatlıkla uygulanabilmektedir. Yukarıda bahsettiğimiz yöntemler, en sık uygulanan ve çeşitli normlarda uygulama şekilleri tarif edilmiş tahribatsız muayene yöntemleridir. Bunların yanı sıra, genlik ölçümü (strain measurement), fractografi gibi uygulamalar da, bir tahribatsız muayene uzmanının yakın olması gereken konulardır. Tahribatsız muayene yöntemlerini uygulayacak kişilerin sadece o yöntemi iyi uygulayabiliyor olması yeterli değildir. Kontrolü yapılacak ürün hakkında iyi bir temel bilgiye sahip olunması önemlidir; şöyle ki, bir basınçlı kap muayenesi yapacak olan uzmanın, bu basınçlı kapın kritik kaynak bölgelerinin nereler olduğunu, imalat esnasında hangi safhaların yapımının zor olduğunu, hangi bölgeye nasıl ulaşabileceğini bilmesi gerekir. Olası kaynak hataları konusunda bilgilerini taze tutmalı, kaynak yöntemlerinin prensiplerini iyi bilmeli, WPS'leri yorumlayabilmelidir. Döküm parça kontrolü yapacak bir uzmanın da, olası döküm hataları, imalat teknikleri hakkında bilgisi olması şarttır. Bunun dışındaki yaklaşımlar, kalite kontrolünde istenilen neticeyi veremeyeceği gibi, hem üretici hem de muayene personeli açısından aşılamaz sorunlara sebep olur. Tahribatsız muayene yöntemlerini inceleyen kimselere sıkça sorulan sorulardan biri de, hangi yöntemin daha iyi olduğu sorusudur. Bu soru, yöntemlerin özelliklerinin iyi bilinmemesi sonucu ortaya atılan yanlış bir sorudur. Yöntemlerin birbirlerine karşı üstünlüğü veya eksikliği yoktur; ancak, uygulama alanı ve test parçasının özelliklerine göre tercih edilmelerini gerektirecek koşullar vardır. Hangi yöntemin seçileceği konusunda imalata esas oluşturan standartlar çoğu zaman üreticiye veya NDT uzmanına zaten yeterli rehberliği yapmaktadır. Ancak belirli bir standardı veya uyulması gerekli müşteri şartları olmayan durumlarda, seçim serbestisi, üreticiye veya NDT uzmanına bırakılmaktadır. PED 97/23 EC basınçlı kaplar direktifinde, tahribatsız muayene ile ilgili olarak şu ifadeye yer verilmektedir: "Tahribatsız Testler: Basınçlı ekipman ve donanımlar için sabit birleştirmelerin tahribatsız testleri uygun nitelikteki personel tarafından yapılmalıdır. Kategori 111 ve iV sınıfı basınçlı ekipman için personel, 13'üncü madde de belirtildiği gibi bildirilmiş üçüncü taraf uygunluk değerlendirme kuruluşunca onaylanmalıdır." Bu madde, bize uygulanacak tahribatsız muayene yönteminin hangi koşulları sağlayan personel tarafından yapılması gerekliliği konusunda bir sınırlama getirmektedir. Buna göre, tahribatsız muayeneyi yapacak personelin, basınçlı kaplar direktifi madde 13'te tanımlanan özellikleri haiz bir 3'üncü taraf uygunluk değerlendirme kuruluşunca onaylanması gerekliliği açıkça ifade edilmiştir. PED 97/23, basınçlı kaplar için gerekli güvenlik şartlarının sağlanması için çerçeve koşulları ortaya koymaktadır; bunun ötesinde uygulama detaylarında seçilecek yöntemler ve sınırlamaların tespitinde, seçimi imalatçıya ve onaylı kuruluşlara bırakmaktadır. Bu bağlamda uygulanacak ölçütlerin uluslararası standartlar arasından seçilecek olması da kaçınılmazdır. Çeşitli ürünler için ortaya konan normlar, imalatçıya tasarım ve imalat kriterlerini dikte etmektedir. Bu yazının konusu olan silindirik
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=