�============���( =============� ?1ülutt,f(!!?J:AL'l?t yerine getirmesi beklenmelidir: 1-Yangın bölgesinden yayılan dumanın tahliyesi ve binanın diğer bölümlerine yayılmasının engellenmesi. 2-Yangın bölgesinin haricindeki bölgelere itfaiye personelinin gelerek yangına müdahale edebilmelerinin sağlanması. 3-Binanın boşaltılması süresince duman seviyesinin hayati tehlike yaratacak boyuta ulaşmasının engellenmesi. 4-Tüm bunların sonucunda esas hedef olan can ve mal kaybının azaltılması. Yukarıda da belirtildiği gibi duman kontrol sistemleri , sadece binanın boşaltılması için yerecek bir süre boyunca dumansız ve havanın solunabildiği alanlar yaratmaya yönelikcir.Bi.iyük yangınlarda binada bulunanların uzun süre dumansız yerlerde beklemesi düşünülerek yapılacak tasarımlar doğru bulunmamakta ve halen bu tip tasarımlar itibar görmemektedir. Bu konuda geliştirilmiş birstandart bulunmamakta, sadece yangına dayanıklı duvarlarla orta süreli koruma amaçlanmaktadır [l]. 2. DUMAN lf(ONTROLÜNÜN TIEMlELLERil Genellikle duman hareketi binadaki genel hava hareketini izler.Yangın, yangına dayanıklı bir zon içerisinde hapsedilebildiği halde, duman binanın diğer bölümlerine boru geçişi,havalandırma kanalı, açık kapı ve diğer aralıklardan yayılabilir.Dumanın yayılması aşağıdaki ana etkenlere bağlıdır: 1-Baca etkisi, 2-Sıcak dumanın yükselmesi, 3-Genleşme 4-Hava koşulları,özellikle rüzgar ve sıcaklık, 5-HVAC sistemleri. Bu etkenler bina bölümleri, odaları ve katları arasında basınç farkları yaratarak dumanın yayılmasına neden olabilirler. Duman kontrolü ise ,bu basınç farkları değiştirilerek mümkün kılınır. Aşağıda, bu etkenler hakkında genel bilgiler verilecektir. 2.l lBACA IETKİSI il Dış havasıcaklığı bina içi sıcaklığından düşük olduğunda, asansör boşluğu, merdiven kovası ve merdiven kovası gibi boşluklarda baca etkisi nedeniyle hava yukarıya doğru hareket eder.Bunun nedeni, içerideki ılık havanın özgül ağırlığının soğuk dış havanınkinden az olmasıdır.Bu erki yüksek binalarda ve dış hava sıcaklığı düştükçe artar. Yaz aylarındaki gibi dış hava sıcaklığının bina içi sıcaklıktan fazla olduğu durumlarda ise, havanın yukarıdan aşağıya doğru hareketi görülür ve buna ters bacaetkisiadıverilir.Bacaetkisinden meydana gelen basınç farkları şöyle ifade edilebilir: t.P = <Po - P) gh t.P : Basınç farkı (Pa) p 0 : Şaft dışındaki havanın yoğunluğu (kg/m3) P; :Şaft içindeki havanın yoğunluğu (kgm3) g: Yerçekimi ivmesi (m/s2 ) h: Nötr düzlemden uzaklık (m) (Nötr düzlem iç ve dış hidrostatik basıncın eşit olduğu yüksekliktir) İdeal gaz yasası kullanılır ve sabitler standart değerler olarak yerine konulursa; t.P : Basınç farkı (Pa) T0 :Dış havanın sıcaklığı (K) T;: İç havanın sıcaklığı•(K) h: Nötr düzlemden uzaklık (m) K,: Sabit (3460) Binalarda baca etkisi nedeniyle duman yayılabilir.Normal baca etkisi olan bir binada, eğer yangın nötr düzlemin altındaysa duman şaftlara girecek ve yükselecektir. Dumanın sıcak olması da yükselmesine neden olur.Nötr düzlemin üstünde duman şaftlardan çıkarakbinaya yayılmaya başlar.Katlar arasındaki açıklıklar çok küçükse yangın katı hariç, TESiSAT DERGiSi SAYI 15 nötr düzlemin altındaki katlara duman girmeyecektir. Eğer yangın nötr düzlemin üzerindeyse, duman binanın dışa açılan noktalarından dışarıya atılacaktır. Katlar arasındaki açıklıklarküçükseyangınkatıharicindeki katlara duman girmeyecektir, ancak eğer açıklıklar büyükse, bu açıklıklardan yangınkatınınüstündekikatlaraduman sızacaktır. Ters baca etkisi, dumanı aşağı hareket ermeye zorlayacaktır ancak duman sıcak olduğundan ters baca etkisine rağmen yukarıya doğru hareket edebilir [2]. 2.2 IISIINAN DUMAN;N YÜKSELMESİ Yüksek sıcaklıktaki duman düşük yoğunluğundan dolayı yükselecektir. Bir yangın zonu ile çevresi arasındaki basınç farkı aşağıdaki formülden bulunabilir: T r : Duman sıcaklığı (K) Duman sıcaklığı otomatik sprinkler kullanıldığı durumlardaki gibi düşük olsa bile yükseklik arttığında basit duman kontrol yöntemleriyle kontrol yapılamaz. Bu durumda daha başka kriterler önem kazanır.Atriumlarda bu durumla karşılaşılabilir ve duman kontrolü çok daha zorlaşır [3]. Eğer yangın katının tavanında açıklıklar varsa, yükselen duman üst katlara geçer, ancak yangından uzaklaştıkça seyrelme ve ısı transferiyle sıcaklığı düşer. Bu yüzden yangından uzaklaştıkça bu etki azalır. il 2.3 GENLEŞME il Yangında açığa çıkan enerj i , genleşmeye bağlı olarak dumanın yayılmasına neden olur.Yangın zonunda tek açıklık olması durumunda, binadan gelen hava yangın zomına girerken, sıcak duman zondan dışarı atılacaktır.Hava ve duman debilerinin oranı aşağıdaki gibi verilebilir: Q T
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=