VANA AKIŞ KAREKTERİSTİKLERİ Bir hat üzerinde dar bir geçit bulunması halinde hattaki akış bernouilli ve süreklilik denklemlerinden harekede şöyle ifade edilebilir; Q: Akış A: Geçit Alanı �P: Geçitteki basınç düşümü k: Akış koşullarına bağlı sabit katsayı Yukarıdaki denklem hattaki akışkan debisinin (Q), hem geçit alanı (A) ile hem de geçitteki basınç düşümü (D.P) ile doğru orantılı olduğunu göstermektedir. Basınç düşümü hattın boyu, kesit alanı, yapısı gibi geçidin dışındaki koşullar ile belirlenir. Kontrol vanalarındageçic alanı (dolayısıyla hattaki akış) vana içindeki bir tapanın hareketi ile değiştirilebilir. Yani; A: f(H) Burada, H rapa hareketini gösteren bir değişken olup vana motoruna gelen sinyale bağlıdır. Akışın harekete göre nasıl değişeceği, yani f(H) fonksiyonu, vana tapasının geometrik yapısına bağlıdır. Örneğin f(H) = H ise akış hareketle lineer olarak f(H) =H2 ise karesel olarak değişir. Vana tapasının geometrik yapısı, başka bir deyişle f(H) fonksiyonu kontrol vanasının akış özelliğini belirler. AKIŞ YÖNÜ Kontrol edilen akışkanın vana içinden geçiş yönü genellikle vana üzerinde belirtilir. Akışkan ters yönde akışa geçerse,disk rapaüzerineoturarak vanayı kapar ve tahrik ünitesinin diske kumandası zorlaşır. Akış karekteristiğine göre vana grupları a. Ani açılıp kapanan, 6. Lineer karekteristikli, c. Düzeltilmiş lineer, d. Eşit yüzdesel karekteristikli vanalar. a. Ani Açılıp Kapanan (Quick Opening) Vana Karekteristiği Bu vanalarda tijin az bir hareketi ile akışkanın hareketi ram kapasiteye erişir. Genellikle basınç düşüşünün sabit olduğu ve iki konumlu kontrol türünün uygulandığı yerlerde kullanılır. Bu sınıfa örnek selenoid vanalar gösterilebilir. 6. Lineer Karekteristik (Linear) Vananın yüzde kaç açık olduğundan bağımsız olarak koordinat eksenlerinde akış ve açılma ilişkisinin yaklaşık lineer doğru verdiği, yani eşit açılma miktarlarına karşılık eşit hacim değişikliklerinin sağlandığı vana tipleridir. Başka b i r deyişle, vana açıklığı yüzdesi, debi yüzdesine göre doğrusal bir karekteristik gösterir. c. Düzeltilmiş Lineer Karekteristik (Equivelant Lineer) Genellikle V-Geçişli vanalar diye adlandırılan bu vanalar menzilliğin önem taşıdığı tam kapasiteye oranla küçük debilerin iyi bir şekilde kontrolunu sağlamak maksadıyla kullanılır. d. Eşit Yüzdesel (Equal Percenrage) Vana Karekteristiği Bu karekreristiği taşıyan vanalarda rij stokunun herhangi bir noktasındaki hareketi mevcut akışın değerinden bağımsız olarak, mevcut akışı eşit (Sabit) bir yüzde oranında artırır. Örnek olarak tijin toplam strokunun %30 kadar açık olduğu durumda 15 litre/dk akış olsun. Vana %10 daha açıldığında akış 21 lt/dk. yükselecektir. Yani mevcut 15 lt/dk'ın %4011 kadar ilave edilmiştir. Vana ilave olarak % 10 daha açılırsa %50 toplam açık konuma gelirse, akış miktarı 29.4 it/dk olacak yani mevcut 21 it/dk. akışın %4011 kadar daha artacaktır. Bu tür vanalar küçük debi kontrollerinde eşit yüzdesellik özelliğini göstermezler. Bir vanada tijin hareketi ile akış miktarı arasındaki ilişki "Port'un" ve klavuzun eteğindeki açıklıkların şekillendirilmesi ile mümkün olur. (Şekil 5'te port, tijin hareketinde % 1 0'luk bir değişmenin akış miktarında %10'luk bir değişme TESİSAT OERGISI SAYI 15 yaratacak şekilde tasarımlanmıştır.) DİĞER VANA AKIŞ TERİMLERİ 1. MENZİLLİK (RANGEABILITY): Kontrol edilebilen maksimum akışın minimum akışa oranı Menzillik = _k�. ,�- k . , k,, = Maksimum akış sırasındaki vana kapasite faktörü. k., = Minimum kontrol edilebilir durumdaki kapasite faktörü. 2. FAYDALILIK (WRN DOWN): Vananın fiili çalışma şartlarında maksimum kullanma debisinin minimum kontrol edilebilen debiye oranıdır. Menzillilik ile faydalılık mukayese edildiğinde, menzillilik teorik kararlılığı, faydalılık çalışma sırasındaki kararlılığı gösterir. Örneğin: Vana sabit basınç düşmesinde max. (vana cam açık) 50 m3/h debiyi kontrollü olarak geçirebiliyor fakat fiili çalışmada en fazla 30 m3/h kullanılabiliyor ve min. kontrol edilebilen akış miktarı 1 m3/h ise Menzillilik = 50/1 Faydalılık = 30/1 olur. Faydalılık değeri daima menzillilik değerinden düşüktür. 3. HAREKET KATSAYISI (TRAVEL COEFFICENT): Maksimum kontrol edilebilen debinin, sabit bir basınç düşüşünde herhangi bir açıklık konumundaki debiye oranıdır. Örnek: Tapa 25 mm yukarıda, vana cam açık, debi 100 le/dk. Tapa 12.5 mm aşağıya indiğinde debi miktarı 66 it/dk olsun. Vananın 12. 5 mm' deki hareket katsayısı 66/100 = 0,66 olur. 4. SIKI KAPAMA (TIGHT SHOUTOFF): Vananın kapalı konumda iken akışkanın vana içinden geçişinin cam olarak önlenmesidir. Bu terim genellikle cek
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=