MAKALE Ahmet GÜLEÇ İSKİ, Şebekeler Daire Başkanlığı 2003 yılında Sakarya Üni. Metalurji ve Malzeme Mühendisliği'nden mezun olmuş, 2006'da Yüksek Mühendis unvanı almıştır. Birçok özel şirkette çalışmış, yöneticilik yapmış ve TüBiTAK projesinde görev almıştır. Şu anda İSKİ Şebekeler Daire Başkanlığı'nda mühendis olarak çalışmaktadır. Faik ÖZCAN İSKİ, Şebekeler Daire Başkanlığı 1981 yılında Sakarya Üni. Makine Mühendisliği Bölüınü'nden mezun olup, 1984 yılında İSKİ Genel Müdürlüğü'nde mühendis olarak çalışma hayatına başlamıştır. İSKİ bünyesinde çeşitli teknik ve yönetici kadrolarında görev yapmıştır. Şu anda İSKi Şebe-keler Daire Başkanlığı görevini yürütmektedir. Prof. Dr. Fevzi YILMAZ Sakarya Üni., Müh. Fak., Metalurji ve Malzeme Müh. Böl. İstanbul Teknik Üni.'den 1975 yılında mezun olmuştur. 1976-1979 yılları arasında TÜBİTAK bursu ile ingiltere'de doktora yapmıştır. Malzeme bilimi, üretim yöntemleri ve endüstri ilişkileri alanlarında ders vermiş, proje çalışmaları yürütmüş ve endüstriye danışmanlık yapmıştır. İdari görevlerde de bulunmuştur. Çok sayıda Türkçe ve İngilizce yayını vardır. Halen Sakarya Üniversitesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü öğretim üyesidir. ÖZET Genel olarak içme su ve atık su boru hatları yeraltında hizmet verdikleri için mevcut durumları bir arıza çıkana kadar ihmal edilir. Zamanla yaşlanan bu hatlarda hasar meydana geldiğinde acil müdahale gereken yüklü maliyetler ortaya çıkar. Özellikle İstanbul eski bir yerleşim yeri olduğundan birçok içme ve atık su sistemi zamana ve yanlış kullanıma bağlı olarak hasara uğramıştır. Bu hatların rehabilite edilmesi için birçok yöntem mevcuttur ve İstanbul ili sınırları içerisinde İSKİ bünyesinde bu yöntemler uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmadarehabilitasyon yönteminin seçimindeki toplam maliyeti etkileyen faktörlere değinilmiş ve buna bağlı olarak rehabilitasyon stratejileri verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Boru hasarları, rehabilitasyon, kazısız yöntemler, CIPP İ�me ve Atık Su Boru Hatlarında Rehabilitasyon Strateiileri 1. Giriş İçme suyu ve atık su sistemleri büyük• şehir ve metropollerdeki en yoğun altyapı sistemlerinden birini oluşturmaktadır. Bu sistemler zamanla aşınır, aşırı ve yoğun yüklerin etkisi ve plansız kullanılmalarına bağlı olarak hasara uğrar ve kullanılamaz hale gelirler. Atık su sistemlerinin yeraltına yerleştirilmesinin ardından bu sistemlerin hasar kontrolü ve rehabilite edilmeleri büyük bir problem ortaya çıkmadıkça ihmal edilir. Büyük problemler ortaya çıkmaya başladığında ise hattın tamiratı zorve maliyetler yüksek olmaktadır. İçme suyu ve atık su hatlarının korunması, hidrolik transferin düzgünlüğü ve devamlılığı için çok önemlidir. Atık su sistemi kullanılamaz hole geldiğinde sızmalar oluşurve gereğinden fazla su sisteme girer. Bunun sonucunda akış kapasitesi düşer, hatlardaki hidrolik yük artar ve hat iflas eder [l]. Bu durumdan sonraki tamirat için büyük maliyetler söz konusudur. Örneğin ABD için su ve atık su tesisleri rehabilitasyon maliyetinin toplam 160 milyar doları aşacağı, Almanya için her yıl 12 milyar avronun rehabi litasyon ve yenileme için gerektiği literatürde verilmiştir [2,3]. Ülkemizde, özellikle İstanbul gibi büyük şehirlerimizde eski içme suyu ve atık su hatlarının rehobilite edilmeleri gerekmektedirve koyda değer mertebede maddi bir yük ortaya çıkmaktadır. Suyun sızması ve boru dışında bir akış meydana getirmesi toprak erozyonu oluşturur, komşu bölgedeki doğal yapı durumunu etkiler. En önemlisi de sağlık problemi oluşturur. Atık su sistemlerindeki problemlerin bir çözümü, boru hattının komple değiştirilmesidir. Fakat bu çözüm çok maliyetli ve zahmetlidir. Boru hattı rehabilitasyonu sistem içine sızmaları düşürür veya engeller. Ana ilke düşük tamir-bakım maliyeti ve uzun sistem-hizmet ömrüdür. Ayrıca boru hattı rehabi l itasyonu ile atık su sisteminin kapasite ve yapısal güvenilirliği, yeni hattın kurulum maliyetinin % 30 ile % 70 orasında bir maliyetle sağlanır. Bu gerçeklerin ışığında, boru hattı rehabilitasyonunda yeni malzeme ve teknolojilerinin geliştirilmesi ve uygulanması yoğun mühendislik bil_gisi gerektirmekle beraber, günümüzde bu alon büyük önem kazanmış bulunmaktadır. Örnek olarak; ABD'de 1 9. yüzyılda altyapı kurulumu hızlı bir şekilde başlamış ve 20. yüzyılın ilk çeyreğini geçerken yoğun kentleşmeye bağlı olarak büyümeye devam etmiştir. Yine de mevcut altyapı hizmetlerinin bakımı ve yenilenmesi ihmal edilmiştir. Ülkemizde özellikle Cumhuriyet Dönemi başlayan
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=