"' o o N ;; >, w ..... . . . . . . . . -.. (/) 'iii ~ Coğrafi Veriler 1 Şekil 1. CBS'nin katman yapısı. Şekil 1'den de anlaşılacağı gibi, CBS'de aynı coğrafi bölgeye ait farklı katmanlardan oluşan veriler bilgisayar ortamında saklanmakta ve gerektiğ inde , istenilen katmanlar arasında ortak analiz yapılabilme yeteneği farklı bilgisayar yazılımları ile kazandırılmaktadır. CBS'de veri iki şekilde tarif edilmektedir; mekansal veriler ve mekana ait sözel veriler. Mekansal veriler; nehirler, göller, yollar, jeolojik oluşumlar, orman türü, yerleşmeler, meteorolojik oluşumlar vb. gibi coğrafi bilgiler ve özelliklerden oluşan verilerdir ve birbirlerinden bağımsız olarak tanımlanmaktadır. Mekansal veriler bilgisayar ortamında iki farklı şekilde saklanmakta ve kullanılmaktadır. i- Vektör: Bu tipte mekansal veriler nokta, çizgi ve çokgenlerden oluşan harita elemanlarıyla tanımlanmaktadır. ii-Grid (raster): Mekan üzerindeki veriler, düzenli dizilmiş karelere (piksel) aktarılması ile tanımlanmaktadır. Bu mekansal verilerin tanımlanmasında kullanılan öznitelik verileri ise, ilişkisel veri tabanlarında saklanmaktadır. Kullanılan yazılımların yeteneklerine göre mekansal veriler ife nitelik bilgileri eşleştiri lmektedir. Mekansal veriyi tarif eden raster veya grid olarak hazırlanmış tabaka ile bu tabakanın nitelik verilerin.in saklandığı 1 Şekil 2. CBS'de ilişki/eııdirıııe. 150 tablo arasındaki ilişki, Şekil 2'de görülmektedir. Grafik veri üzerindeki yol, nehir, bina, arazi parçaları gibi coğrafi yapılar kendi içlerinde tanımlanan hiyerarşiye göre kimliklendirilmekte ve tablolarda saklanmaktadır. İlişkisel veri tabanlarında saklanan bu veriler amaca göre analiz edilebilmektedir. Konuyu biraz daha sadeleştirecek olursak CBS yeryüzündeki nesneler ve onlarla ilgili öznitelik bilgilerinin kullanıldığı bir sistem olarak uzaktan algılama , bilgisayar destekli tasarım ve veri tabanı yönetim sistemlerinden farklı olarak hepsinin birleştirildiği bütünleşik bir sistemdir (1 ]. 3. Kent Bilgi Sistemi Kent Bilgi. Sistemleri, kent ve kentliye ait bilgilerin belirli yöntemlerle toplanması, uygun yazılım ve donanımlar kullanıp bir veri tabanına aktarılması, veriler arasındaki ilişkilerin kurulması, yönetilmesi ve doğru sorgulamalar oluşturup analizlerin yapılarak kentin her türlü ekonomik, sosyal, kültürel, idari ve diğer hizmetlerinin en iyi şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak amacı ile kurulan sistemlerdir. Kent bilgisi, altyapıdan üstyapıya, planlamadan sağlığa, güvenlikten ulaşıma, eğitimden turizme kısaca kent hayatındaki tüm olgulardır. Kurumlarca toplanan, saklanan, paylaşılan ve gerektiğinde kamuya sunulan hizmetlerdeki her bir fonksiyon kent bilgisiyle doğrudan ilişkilidir. Karmaşık yapıda gözüken bu bilgilerin yönetilmesi bugün Kent Bilgi Sistemleri'nin temel görevleri arasındadır. Kent Bilgi Sistemleri (KBS), kent yaşayanları ile beraber, özellikle kent yöneticilerine sunulan ve yöneticilere şehirlerin kompleks problemlerine karşı doğru ve güvenilir karar verme imkanı sağlayan bilgi sistemleridir. KBS'nin kurulmadığı şehirlerde karar organları gün~ cel veriye kısa zamanda ulaşamamakta, zaman kaybı meydana gelmekte ve karar aşamasında yanlışlara düşülmektedir. Örnek vermek gerekirse; kentin içme suyu, kanalizasyon, doğal gaz, elektrik, telefon gibi altyapı bilgilerine KBS sayesinde kısa sürede detaylı bir şekilde ulaşılabilmekte, grafik ve sözel verilerin birbirleriyle ili~kilendirilmesi sayesinde altyapı analizleri , şebeke bakım, onarım, iyileştirme ve planlama gibi işler kolaylıkla yapılabilmektedir. Altyapı sistemleriyle sağlanan bu fayda kente ait diğer kalemlerde de mevcuttur. KBS aslında bir bilgi bankas ıdır. Bu bankanın içinde bir hazine yatmaktadır. Bu hazine de kente ait bütün bilgilerdir. Ama bu bilgiler sadece mevcut yapıyı ortaya koyuyor denilemez. Bu bilgi bankasındaki bilgiler kullanılarak yapılan sorgular ve analizlerle geleceğe ait, gelecekte uygulanacak projelere ait sağlıklı kararlar vermek mümkündür. İşte KBS'nin önemi burada ortaya çıkmaktadır [4]. 4. Altyapı Bilgi Sistemi Kent Bilgi Sistemi'nin yerleşim bölgesinin altyapısına (içme suyu, yağmur suyu, kanalizasyon, doğal gaz şebekeleri vb.) uygulanmasıyla Altyapı Bilgi Sistemi elde edilir. Altyapı Bilgi Sistemi, Kent Bilgi Sistemi'nin en önemli adımlarından biridir. Yerleşim bölgesine ait altyapının dijital ortama aktarılmasıyla birçok problemin çözümü hızlı ve sağlıklı bir şekilde elde edilebilir. Türkiye'de çok az sayıda yerel yönetim Kent Bilgi Sistemini dolayısıyla da Altyapı Bilgi Sistemi'ni oluşturmuştur. Ankara ve İstanbul başta olmak üzere birkaç büyükşehir belediyesi, Altyapı Bilgi Sistemi'ni°kurma ve uygulama konusunda başarıya ulaşmıştır. 5. İçme Suyu Şebekesi Bilgi Sistemi İçme Suyu Şebekesi Bilgi Sistemi, yerleşim bölgesindeki içme suyu şebekesine ait sayısal ve sözel verilerin elektronik ortama aktarılması ve birbirleriyle ilişkilendirilmesiyle oluşur. İçme Suyu Şebekesi Bilgi Sistemi, Altyapı Bilgi Sistemi'nin bir parçasıdır. Artan nüfus ve ihtiyaçlar karşısında, içme suyu şebeke sistemlerinin klasik yöntemlerle yürütülmesi özellikle büyük yerleşim birimleri için oldukça güçtür. Gün geçtikçe azalan su kaynaklarının optimum biçimde kullan ılabilmesi ve yönetilebilmesi için yerleşim birimlerindeki yönetim organlarının İçme Suyu Şebekesi Bilgi Sistemi'ni kurmaları gerekmektedir. 6. İçme Suyu Şebekesi Bilgi Sistemiyle Yapılabilecek İşlemler ve Faydaları 6.1. Sayısallaştırma Bilgi sistemleri oluşturulmadan önce, içme suyu şebekelerine ait planlar ve çizimler kağıt ortamında bulunmaktaydı. Gelişen CBS teknolojisi yardımıyla çizimler kağıt ortamından dijital ortama aktarılabilmektedir. Tarayıcı yardımıyla !aratılan çizimler, CBS yazılımları yardımıyla, istenilen bir projeksiyon ve koordinat sistemi kullanılarak koordinatlandırılmaktadır. Böylelikle çizim, dünyada
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=