il) C> C> N "' .2 "' ::ı ,c, < <D ... ... >, .. u, 'iii "cı ~ C ... .. "' 'iii ~ ğunun ve kalitesinin artmasına sebep o lmaktaydı. Eskiden olduğu gibi sadece ıs ıtma ve sıhhı tesisata sahip binalardan ziyade, h avaland ı rma ve klima tesisatl arına sahip, yoğun elektrik ve otomasyon tesisatla rı n ı n da yer a ld ı ğı büyük gökdelenler ve bina kompleksleri inşa edilmeye başlanmıştı. Sonuçta tesisatlardan kaynaklanan gürültü sorunların ın daha verimli çözülmesi için binalarda titreşim yalıtımı yapılması yaygınlaşmıştı. 1971 San Fernando depremi, yine büyük acıların yanı sıra yeni deneyimlerin kazanılmasıyla sonuçlandı. Titreşim yalıtımı yapılmış tesisat bileşenlerinin depremde çok daha fazla tehlikeye maruz kaldığı gerçeği, büyük •bedeller ödeyerek öğrenilm işti. Yönetimlerin yanı sıra tasarımcılar, yükleniciler ve müşavirler de tesisatlarda sismik korumanın başlı başına bir uzmanlı k konusu olarak ele alı nması n ın gerekliliğini kabul etmişlerdi. ABD'de yaşanan bu büyük depremler, uluslararası inşaat standartlarının gelişmesiyle sonuçlanmaktaydı. Bu süreç günümüzde halen devam etmektedir. Yaşanan her yeni deprem, insanoğlunun deneyimlerini artırmakta ve kaçınılmaz olan bir sonraki deprem için alınacak önlemlere dair ipuçları vermektedir. Benzer şekilde büyük depremlerin yaşandığ ı Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda, kısmen içe kapalı ülkeler olmalarından kısmen de ülkeleraras ı küresel politikalarda nispeten az yer almalarından dolayı yaşadıkları deneyimleri dünyanın geri kalanı ile paylaşmaktad ı rlar. Küresel politikalarda büyük etkisi olan Avrupa ise, büyük depremlerin yaşanmadığ ı bir kıta olmasından dolayı bu süreçlerde yer almamaktadır. Sonuç olarak, Türkiye'de deprem yönetmeliklerinin hazırlanmasında en çok faydası ve etkisi olan ul uslararası standart olarak karşımıza Uluslararası Bina Kodu (IBC) çıkmaktadır. Halen ülkemizde geçerli olan deprem yönetmeliğinin yanı sıra Uluslararası Bina Kodu (IBC) ve bazı diğer önemli yönetmelikler, bu bölümde ayrınt ıl ı olarak incelenecektir. 154 4.2. T.C. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik Türkiye'de 2005 yıl ı itibariyle halen yürürlükte olan deprem standard ı TC. Bayınd ırlı k ve İskan Bakanlığı tarafından ilk sürümü 1997 yılında yayınlanmış olan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik'tir. Bu yö netmeliğ i n 6.11.2 numaralı maddesi alt ında mekanik ve elektrik donanıma etkiyen deprem yüklerinin nasıl hesaplanacağı anlatılmıştır. Buna göre Madde 6.11.2.1 uyarı nca; "Binalardaki mekanik ve elektrik donanımların ve bunların bina taşıyıcı sistem elemanlarına bağlantılarının hesabında kullanılacak yatay deprem yükleri Denk.(6.22) ile verilmiştir. Ancak, Denk. (6.22)'da we ile gösterilen mekanik veya elektrik donanım ağırlıklarının binanın herhangi bir i'inci katındaki toplamının 0.2 wi'den büyük olması durumunda, donanımların ağırlıklarının ve binaya bağlantılarının rijitlik özellikleri, bina taşıyıcı sisteminin deprem hesabında göz önüne alınacaktır." f,= ıv, A0 1 (] + H1 / H,.J (6.22) Burada (f0) ile gösterilen yatay deprem yükünün hesaplanmasında kullan ılan denklem, aşağıdaki bileşenleri içermektedir: A0 : Deprem zemin ivmesi, 1 : Önem faktörü, H; : Tesisat bileşen in bina içindeki konumunun yüksekliğ i , HN : Binan ın toplam yüksekliği. Denklem 6.22'den de görüldüğü üzere, Türkiye'de yürürlükte olan yönetmelik uyarınca tesisat bil eşenleri ne etkiyen deprem yüklerinin hesaplanması nda kul lan ı lacak deprem zemin ivmesi değeri ve önem faktörü, tesisat şartnamesinde belirtilmiş olmalıdır. Hangi tesisat bi leşenlerine sismik koruma yapılması gerektiğine dair detayl ı bilgi veren bir bölüm ve/veya madde ise yönetmelikte yer almamaktad ır. Ancak hesaplamayla ilgili olarak aşağıda belirtilmiş olan iki madde daha yönetmelikte mevcuttur: "6.11. 2. 2 - Kalorifer brülör ve kazanları, acil yedek elektrik sistemleri ve yangın söndürme sistemleri ile dolgu duvarlarına bağlanan donanımlar ve bunların bağlantılarında Denk. (6. 22) ile hesaplanan deprem yükünün iki katı alınacaktır," "6.11.2.3 - Endüstri binalarında, mekanik veya elektrik donanımın bulunduğu kattaki en büyük ivmeyi tanımlayan kat ivme spektrumu'nun uygun yöntemlerle belirlenmesi durumunda, Denk. (6.22) uygulanmayabilir." Madde 6.11.2.2'de bazı tesisat bileşenlerine etkiyen deprem yüklerinin hesaplanmas ı nda özellikle yerine getirilmesi gereken talimatlar belirtilmiş olmakla birlikte, başta titreşim yalıtımı yapılmış ekipmanlar olmak üzere birçok kritik tesisat bileşeni için yapı l acak sismik hesaplarla ilgili ayrın tı l ı bilgi verilmemiştir. Bir başka önemli nokta, Madde 6.11.2.3'te sözü geçen kat ivme spektrumu'nun belirlenmesi durumunda Denklem 6.22'nin uygulanmayabileceği belirtilmekle beraber, bu durumda tesisat bileşenlerine etkiyen deprem yüklerinin nasıl hesaplanacağı net olarak belirtilmemiş olmasıdır. Özetle, ülkemizde yürürlükte olan deprem yönetmeliğinin, uluslararası yönetmeliklerden faydalanarak ve ülkemizde yaşanmış depremler sonrasında elde edilen gözlemlere dayanarak daha kapsamlı ve kullanı şlı hale getirilmesi gerekmektedir. 4.3. Uluslararası Bina Kodu (IBC) Dünyada 2005 yı l ı itibariyle yürürlükte olan en geçerli deprem standa rdı Uluslararası Kod Konseyi (ICC - lnternational Code Council) tarafından yayınlanmış olan Uluslararası Bina Kodu (IBC • lnternational Building Code) 2003'tür. Bu yönetmeliğin 1621 numaralı bölümünde mekanik ve elektrik donanıma etkiyen deprem yüklerinin nasıl hesaplanacağıyla birlikte, hangi durumlarda deprem koruması yapılmasının gerektiği ve uygulanması gereken yöntemlere dair detaylı bilgiler mevcuttur. Buna göre, projeye özel şartnamede ve/veya yerel yönetmelikte aksi belirtilmedikçe, aşağ ı daki durumlarda sismik koruma yapılmayabilir: t Sabit olarak döşemeye monte edilen ve aşağıda belirtilmiş olan özelliklerin tümüne birden haiz olan tüm mekanik, elektrik ve sıhhı tesisat ekipmanları sismik s ı n ı rla n dırmadan istisnad ır: Önem faktörü (1 = 1,0) p olacak, yapının işleyişi açısından kritik durumda olmayacak, 180 kg
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=