"' o o N Ilı .2 Ilı :, '"' < >, .. "' KARADENİZ LEVHASI -... AVRASYA LEVHASI ANADOLU LEVHASI t ARAP LEVHASI 1 ::= I =======~=====~~~! Şekil 1. Tiirkiye'deki tektonik levhalaı: . o şiddet derecesi olarak değerlendirilir. Örneğin bir depremin neden olduğu etkiler, şiddet cetvelinde VIII şiddet olarak tanımlanan bulguları içeriyorsa, o deprem VIII şiddetinde bir deprem olarak tariflenir. 1.2. Türkiye'nin Depremselliği Dünyamızda en büyük ve en çok zarara yol açan depremlerin yaşandığı iki önemli deprem kuşağından biri, Japonya'yı ve Kuzey Amerika kıtasının batısını etkileyen Pasifik Deprem Kuşağı, diğeri ise Türkiye'yi de etkileyen Akdeniz-Himalaya Deprem Kuşağı'dır. Avrasya-Afrika-Arap ana tektonik levhaları arasında bulunan Türkiye'nin, bu büyük levhalar arasında yer alan nispeten küçük daha fazla sayıda levhadan ötürü neredeyse tamam ı n ı n deprem kuşağı içinde olduğu bir gerçektir (Şeki 1 1). 2. Tesisatların Deprem Davranışı Tesisatlar, bir binadaki taşıyıcı sistemden (kolonlar, kirişler, perde duvarlar vs.) ve diğer yapısal bileşenlerden farkl ı olarak, yapısal olmayan bileşenler grubuna girerler. Yapısal olmayan bileşenler, binanın iskeletinden ve yapısal bileşenlerinden farklı bir kütle sistemi olarak düşünülmelidir. Deprem yükü altında hareket halindeki bir binada yer alan yapısal olmayan bileşenler, şayet bulundukları noktada binaya sabit (rijit) durumda değillerse, deprem anında farklı hareketlere maruz kalacaklardır. Böyle bir durumda Makalemizin konusu tesisatlar olduğundan, diğer yapısal olmayan bileşenlerin deprem davranışlarından burada bahsedilmeyecektir. Tesisatla rı n deprem davranış ı ise, ekipmanlarda titreşim yalıtımı yapılıp yapılmamasına bağlı olarak farklı özellikler gösterebilir. 2.1. Kütle Sistemleri Bir binanın herhangi bir katında yer alan bir tesisat donanımına deprem anında etkiyen kuvvet, donanımın bulunduğu noktada ortaya çıkan deprem ivmesinin bir sonucudur. Depremin sebep olduğu (a) ivmesine bağlı olarak (m) ağırlığındaki bir tesisat donanımına etkiyen deprem kuvveti (F), klasik fizikteki ( F = m . a) denklemiyle hesaplanır (Şekil 2). Burada belirlenmesi gereken değer (a) ivmesidir ve bu değer çeşitli uluslararası standartlara göre farklı yöntemlerle belirlenir. Bir tesisat ekipmanı veya boru, hava kanal ı gibi bir donanım; bulunduğu noktada sabit veya hareketi sı nırlandırı lmış olarak yerleştirilmemişse , deprem anında donanımın ağırlığına bağlı olarak belirlenen sismik yükün etkisi altında yerinden hareket edecektir. Bu hareket yatayda olabileceği gibi 'iii bu bileşenler gerek kendilerine gerek- ·;;, Herhangi bir bina veya tesisat için, belirli bir şiddetteki depreme dayanabilirlik derecesinden bahsedilemez. Çünkü depremin şiddeti, zaten meydana gelmiş olan hasara göre belirlenir.____ düşeyde de gerçekleşebilir. Düşey yükler i:>e, birçok yönetmelikte yatay yükün 1/3'0 olacak şekilde hesap edilirler. 2.2. Titreşim Yalıtımı ve Sismik Yükler Tesisat ekipmanları, titreşim yapanlar ve titreşim yapmayanlar olarak iki gruba ayrılırlar. Pompalar, tanlar, kompresörler, soğutma grupları, soğutma kuleleri, jeneratörler vb. titreşim yapanlar grubuna girerken; ısı değiştiriciler, elektrikli ı s ı tıcılar, susturucular, elektrik panoları vb. titreşim yapmayan ekipmanlar grubuna girmektedir. Borular ve hava kanalları , normalde titreşim yapmayan donanımlar olarak düşünülebilir. Ancak belirli büyüklüklerdeki borularda ve hava kanallarında dolaştırılan akışkanlardan kaynaklanan dinamik yükler ve türbülanslar, kayda değer boyutlara ulaştığı nda bunlar da titreşim yapan donan ı mlar grubuna girerler. Ayrıca bu borular ve hava kanalları, titreşim yapan ekipmanlara bağlı olduklarında, kendiliklerinden titreşim yapmasalar da bağlı oldukları ekipmanda meydana gelen titreşimleri iletirler. F : Deprem kuvveti M : Donanımın kütlesi a : Deprem ivmesi :;; se çevrelerinde bulunan diğer bileşene µ wa, ,erab;u,ıe,. Şekil 2. Tesisat donanımına etkiyen deprem kuvveti.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=