y A p 1 T E K N D L D J 1 B 1 D D B y A B 1 "' o o C ·;::; ' >, "iii ·e 'iii •• Yapıda Sismik Onlemler Genellikle deprem yönetmelikleriyapı iskeletinin depreme dayanıklılığı amaçlıdır. Can ve mal güvenliği yönünden zorunlu olan bu önlem, yapının strüktürü ve zemin etütleri ile ilgilidir. Günümüz yapılarında, betonarme ile ilişkili bu önlem yeterli sayılmamakta, yapının mekanik tesisatı ve elektrik tesisatı ile ilgili elemanlar özellikle kazan, boyler, soğutma grupları, su ve yakıt depoları, acil durum jeneratörleri, yangın güvenlik tesisatı, elektrik ile ilgili hususlarda deprem önlemleri gündeme gelmektedir. ------------------+-- D epremlerde hasara uğramış yapıların mal ve can kayıpları incelendiğinde, büyük bir çoğunluğunun kurulu tesisat sistemlerinden kaynaklandığı görülür. Cihazların, boruların, hava kanallarının, duman bacalarının elektrik bağlantılarının deprem sırasında ve deprem sonrası etkileri büyük olmakta, özellikle deprem sonrası yangınlar, duman ve baca gazları ölümlere neden olmaktadır. Ülkemiz bir deprem bölgesi olup, Anadolu'da 1047 yılından bu yana asırlardır büyük depremleri yaşamış Erzincan, Adapazarı, Adana, Dinar ve son olarak 17 Ağustos 1999 Marmara Depremleri ile binlerce can kaybına neden olan elim sonuçları sergilemiştir. 1 . Tarihçe Depremler eski çağlardan beri var olmaktadır. Ancak depremlere karşı oluşturulan tasarım kriterleri halen gelişmekte olan bir konudur. Günümüzde en gelişmiş deprem yönetmeliklerinin yazıldığı ülkelerden biri olan ABD'de depreme karşı güvenliği konu alan ilk yönetmelik, 1906 yılındaki büyük San Francisco depreminden sonra şehrin yeniden kurulması sırasında hazırlanmıştır. Yönetmelikte belirtilen sismik yük, rüzgardan veya depremden kaynaklanabilecek 30 PSF (1.436 Pa) bir yük olarak tanımlanmıştır. ABD'de bir yönetmelikte sismik koruma ile ilgili maddeler ilk kez UBC'nin (Tekdüze Bina Kodu) 1927 standardında uygulanmıştır. Ancak 102 Celal Okutan/ Okutan Mühendislik yönetmeliklerde orumlulukları zorlayıcı hiçbir hüküm yer almamıştır. 1960 yılında California eyaletinde hazırlanan ve tüm eyalet içerisin.de geçerli olan yönetmelik yasalarda yer alıncaya kadar, farklı eyaletlerde çeşitli yönetmeliklerde farklı uygulamalara rastlanmaktadır. Bu tarihten sonra sismik koruma hakkındaki değişiklikler önce California'daki yönetmeliklerde hazırlanıp, daha sonra UBC ve oradan da yerel yönetmeliklere uyarlanmıştır. 1971'deki San Fernando depremine kadar esnek olarak bağlanmış (titreşimi yalıtılmış) cihazlara mahsus sorunlara değinen olmamıştır. Bu deprem nedeniyle gündeme gelen mekanik tesisatların ve titreşim yalıtım sistemlerinin günümüzdeki standartlara oldukça benzediği, hasar gören yapıoıunlukla incelendiği bu bölge ne eniyle, yönetmeliklere esas ilk büyük deprem San Fernando depremi sayılır. Titreşim yalıtımı yapılmış cihazlar normal bir şekilde yerleştirilmediğinden, depremde oluşan yükler, sismik sınırlandırılması yapılmamış yayların serbest bir şekilde salınmasına yol açmıştır. Bu salınımların sonuçları da yıkıcı olmuştur. Dolayısıyla cihazlar yerlerinden hareket etmiş (bazıları devrilmiş, zıplamış ve yatayda ötelenmişti) ve boru bağlantıları kırılmıştır. O zamana kadar izolatörleri serbest yerleştirmek veya yerle olan bağlantılarını gevşek bırakmak çok yaygın bir uygulama sayılmasına karşın, bu depremde bütün bu gevşek cıvataların kopmasına neden olduğu görülmüştür. Bu olaydan sonra mühendislik çevreleri, tesisatların sismik korunması konusunun özel ilgi
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=